ScanImage032 (2)

68

68

Ryc. 21. Estońskie radio drewniane przystosowane do orki wołami (A. Moora, 1956).

^R>'^c- 22. Narzędzia do uprawy ziemi ze Starej Ładogi. (M.A. Miroljubov, 1970). 1 - łopaty drewoiaue, 2 - żelazne okucie łopaty. 3. 6, 10 - zęby drewnianych bron,

⁵ ~ motyki żelazne, 7 - motyka drewniana, 8 - młot do rozbijania brył ziemi, 9 - kosa

świ

Wołchowem (V.J. Konieckij, E.N. Nosov, 1985, s. 21, 22). Pośrednio o p_ro. wadzeniu upraw rolnych przy pomocy specjalistycznych narzędzi i zwierzęca siły pociągowej przez mieszkańców zlewiska jeziora Ilmeń w VI-VDK informują odkrywane ślady orki, zachowane pod pochodzącymi z 11 tysiąclecia obiektami zabytkowymi. Taki przypadek miał miejsce w Kołomnie ntt jeziorem Ilmeń, gdzie pod kręgiem kamiennym uznanym za miejsce kultu odkryto ślady orki współczesne osadnictwu kultury sopek (V.J. Konieckij E.N. Nosov, 1985, s. 22). W całej zachodniofińskiej prowincji etnokulturc-wej sopek, najbardziej przydatne dla upraw rolnych były doliny dużych rzek takich, jak Łowat, Szcłoń, Pola, Msta, Wołchow i Vierjaża. Wszędzie tam zresztą odnotowane są skupienia osadnicze legitymujące się znaczącym potencjałem ludnościowym.

Nic ma dotąd potwierdzeń źródłowych kiedy Finowie Zachodni zaczęli obrabiać ziemię sochą dwuzębną wyjątkowo przydatną w przygotowywaniu pod zasiew przerosłych korzeniami i kamienistych poletek. Przypuszcza się że w swej prymitywnej, nieokutej postaci, socha była znana rolnikom północy od dawna, choć szerokie jej upowszechnienie odnosi się dopiero dc XII w. (K. Vilkuna, 1936, s. 59 n; S I. Kockurkina, 1982, s. 147).

Narzędziem niezbędnym dla przygotowania poletka pod uprawę była siekiera żelazna. W omawianych czasach Finow^rie zachodni używali dwóch typów siekier. Pierwszy, to archaiczne formy wzorowane na brązowy^ okazach z tulejką i uszkiem (ryc. 23, 2), określane jako typ północnobałtyc-⁰ (H. Moora, 1938, s. 499n; tabl. XXXIII, 1; J. Stankiević, 1960, s. 88, ryc. ^ 1), drugi, to okazy z otworem dla styliska, spłaszczonym końcem i ukośni ostrzem (ryc. 24, 1).

Łopaty i motyki służyły głównie przy uprawach ogrodowych (V.P.

Seva, 1956, s. 38; E. Kivikoski, 1973, s. 145; ryc. 124). Okazy datowane \ VI -VIII w. znane są z wielu odkryć, przy czym przeważają łopaty drewnfa⁰^ bez żelaznych okuć (ryc. 22, 1).

Do wtórnej obróbki gleby służyły brony drewniane i pałki do rozbij* brył ziemi. Najbardziej prymitywne brony robiono z przeciętego wzdłuż p¹

pJ^Cr^^{a z} pozostawionymi odrostami gałęzi długości 15-30 cm. Kilka tak PckI K^t0Wany^Ch Pⁿ* ^^{czono ze s}°bą uzyskując bardzo pomocne narzędzie, ka d P^a*ki drewniane do rozbijania brył ziemi robiono z jednego kawał-p_raęJ^7cwa dbając, by miały długą rękojeść i naturalnie zgrubioną raęść ^w XlY^ ^^ryc- 22, 8). Identyczne narzędzia używane były w Estonii jeszcze ^w- 0- Manninen, 1933, s. 5, 42, ryc. 7).