ScanImage079

162

Ryc. 69. Lohavcrc, Estonia. Naiożc domu zrębowego z kamiennym piecem i drewnianymi narami do spania (It. Tónisson, 1981).

na środku izby. Często przestrzeń między ścianą a piecem wypełniano kamieniami, przez co powstawała „ława”, najpewniej służąca do spania. Piec ogrzewał izbę i można było w nim piec chleb.

W domach dwuizbowych w Lohavere, obok pieca ogrzewczego odkryło skupiska bierwion, być może resztki drewnianych niskich ław' do spania (E. Tónisson, 1983, s. 53). Resztki drewnianych lub kamiennych konstrukęi między piecem a tylną ścianą domu znajduje się stosunkowo często w trakcie badań archeologicznych. Analogie do nich odnaleźć można w estońskich domach wiejskich, zwłaszcza w sezonowych budynkach rybaków'. Nazywa się je „Kalamajad”.

Gotowano na odkrytych paleniskach ułożonych z kamieni, najczęście; tuż przy piecu ogrzewczym. W językach zachodniofmskich nazywane był) „leed” lub „lee”.

Rekonstrukcja zagrody fińskiej w wiekach średnich jest trudna z bra^u całościowych badań archeologicznych zarejestrowanych punktów. Centrum stanowił dom mieszkalny, a właściwie duża izba z piecem i paleniskiem. Do niej dobudowywano sień przed wejściem i potrzebne budynki gospodarcze Prowadziły do nich wejścia zarówno z mieszkalnej części, jak i z dwom Przybudówki były możliwe ze wszystkich stron izby, która często w ten sposób pozbawiona była dopływu światła dziennego z zewnątrz. Natomi3$. doskonale była chroniona przed chłodem. To tłumaczy również dlaczego paleniska kamienne odkrywa się często na zewnątrz zabudowań. Gotowano

Ryc. 70. Rurikove Gorodiśće. Rekonstrukcja wolnostojącego pieca chlebowego, X w. (E.N. Nosov, V.P. Pielrenko, 1986).

na nich strawę w lecie, ochraniając przed deszczem zadaszaną, lekką konstrukcją słupową z plecionkowymi zapewne ścianami bocznymi. W ludnych ośrodkach rzemieślniczo-handlowych budowano również poza domami gliniane piece do wypieku chlcba (ryc. 70). Piece takie w zachodniej Finlandii użytkowano jeszcze w XVII w. (N. Valonen, 1963, s. 308 n). Najstarszy obiekt tego typu o metryce użytkowania z X w., znany jest w miejscowości Marttclaa w Finlandii (K. Vilkuna, 1946, s. 267 -269). Odnotowano jc także w Starej Ładodze i w Rurikovym Gorodisću (E.N. Nosov, V. Pietrenko, 1986, s.8n).

Z innych pomieszczeń wznoszonych w obrębie zagrody pewne jest istnienie fińskiej łaźni, której zasady budowy i użytkowania przetrwały po dzień dzisiejszy (R.F. Nikolskaja, 1979, s. 213-215). Trudno natomiast określić funkcje innych budynków i szop, których ślady obserwuje się w czasie badań archeologicznych.

m.5. CODZIENNE WARUNKI BYTU

W zależności od warunków naturalnych środowiska zajęcia gospodarcze ludności zachodniofińskiej koncentrowały się, podobnie jak to miało miejsce w poprzednim okresie, na uprawie ziemi i hodowli zwierząt, bądź na myśliw-ttwie i rybołówstwie. Począwszy od IX w. stale wzrastał areał ziemi uprawnej, zmieniały się także techniki upraw rolnych, choć orka sprzężajna na "■schodnich wybrzeżach Bałtyku upowszechniła się dopiero w XIII w. Uzyskiwanie kawałków ziemi pod uprawy metodą wypalania lasu, zwłaszcza w rejonie południowej tajgi, powoli rozszerzało areał rolny, choć znaczne Połacie puszczy już wówczas były odlesione i po ich czasowym ugorowaniu