ScanImage058

120

wyliczenia, nie podporządkowanego żadnym innym celom, niż chęci zwrócę-nia uwagi na znaczną liczbę różnych etnicznie grup ludności żyjącej w tych stronach. Z listy tej plemiona zachodniofińskie reprezentuje Ćud\ Jem, Lib^: Wes i Cud Zawołocka.

Po raz drugi w Kronice wymieniono ludy, które płaciły daninę Rusi: Ćud. Kors’, Lib’ - bez jakichkolwiek informacji dodatkowych.

Nic też dziwnego, że stały się one przedmiotem dociekliwych badań i interpretacji historyków i archeologów. Niewiele wniosły nowego wiadomości notowane od XIII w. w źródłach duńskich, szwedzkich i niemieckie*! — oprócz legendarnych podkreślających supremację władców chrześcijańskich nad zagubionymi w puszczach pogańskimi Finami. Bałamutność tyce informacji polegała również na nicrozróżnianiu Finów od Lapończyków, co dawało pole erudycyjnym interpretacjom wielu pokoleń badaczy.

Fińskie organizacje terytorialne odpowiadające pojęciu plemienia (ziemi) na Półwyspie Fińskim powstały zapewne nie wcześniej niż w IX w. i to tylko tam, gdzie tradycje osadnictwa stałego miały wielowiekową metrykę. Bezpośrednim impulsem dla określenia plemiennej przynależności, ze wspólną nazwą całego terytorium, były zagrożenia zewnętrzne zarówno od strony morza przez Wikingów, jak i z południowego wschodu przez napływające grupy ludności głównie finojęzycznej, wypychanej ze sw7ch siedzib przez osadników bałtyjskich i słowiańskich. Powodowało to wzrost integracji wewnętrznej sąsiednich grup osadniczych i podejmowania wspólnych działań dla ochrony zagrożonego istnienia (O.V. Ovsjannikov, EA. Rjabinin, 1989. s. 201-211).

Formacją typu plemiennego wcześnie zorganizowaną politycznie i terytorialnie było Hame (rus. Jem), utworzone w zlewisku jeziora Ilauho i rozciągnięte na północny w^rschód w obszary nadjeziorne Paijanne. W XI lub XII w. struktura ta stała się podstawą demograficzną dla prowincji o tej samej nazwie. Drugi zespół plemienny uformował się na południowo-zachodnim pobrzeżu półwyspu, przyjmując nazwę Suomi i stając się bazą dla_t organizacji prowincji Varsinais-Suomi (U. Salo, 1979, s. 119). Wreszcie trzeci zespól plemienny odnotowany w źródłach to plemie Kainu, którego siedziby rozciągały się w zachodniej części późniejszej prowincji Satakunta. W ciągu IX i w X wieku ludność plemienia Kainu przeniosła się w głąb półwyspu, prowadząc półosiadły tryb życia w obrębie własnych łowisk (J. Jaakkola. 1935, s. 332-353). Ci co pozostali, głównie w rejonach graniczących z ziemiami Hame, stali się bazą ludnościową dla organizacji prowincji Satakunta Osobną, lecz stosunkowo późno sformowaną organizacją terytorialną byk Karjala, czyli Karclowie, których centrum osadnicze znajdowało się międz) Zatoką Fińską a północnym i zachodnim brzegiem jeziora Ladoga. Ck IX wieku zaczęły powstawać skupienia osadnicze w zlewisku jeziora Saitnaa tworzone przez wychodźców z ziemi Suomi i Hame. Wyraźny wzrost liczb) punktów osadniczych będących archeologicznymi śladami pobytu wychodźców z Karelii, notuje się tam w XII wieku. Nie istnieją żadne przesłanki b) upatrywać w tym rejonie sformowanie się odrębnego zespołu plemiennego o wyraźnych więzach polityczno-tcrytorialnych. Skupienia osadnictwa o wielopokoleniowej tradycji użytkowania tych samych rejonów stały się podstawą demograficzną dla wydzielenia tu, najpewniej dopiero w XIV w., prowincji Savo (M. Huurc, 1979, s. 16). (ryc. 52)

Domeny osadnicze plemienia Suomi rozciągały się wzdłuż północnych brzegów Zatoki Fińskiej, w strefie lasów mieszanych i na południowej peryferii lasów tajgowych. Od brzegów morskich odsunięci zostali już w początku IX w. przez skandynawskich organizatorów szlaku handlowego prowadzącego Zatoką Fińską do Newy i jeziora Ładoga. Zasięgi terytorialne wspólnot osadniczych Suomi wyznaczają grody obronne lokowane w dolinach rzek, niedaleko ich ujścia. Grody wznoszono grupami w niewielkich od