ScanImage077

159

158

Ryc. 67. Plan grodziska w Tiuri (T. Schwindt, 1986).

, bną genezę miały późniejsze miasta przy ujściu rzeki Piamu i na ^Fdniovvym brzegu Zatoki Fińskiej, np. Tooize. O osadach rzcmicślniczo-

^dlcwych zakładanych przez Skandynawów wzdłuż szlaków wymiany

•^ba cię/jiej, już wspominaliśmy. Nie wszystkie przekształciły się w aglome-R7e7£0Ólnie wtedv £»riv nrzv reformach administracii

wczesnomicjskie szczególnie wtedy, gdy przy reformach administracji

'-tva Nowogrodzkiego nie zlokalizowano w nich pogostów. Przykładem finrrwłii^/* w tf iriłnu/ctim reionip WrUooodskiei Ohłnst!

hvć osada Gorodiśćc, w Kiriłowskim rejonie Wołogodskiej Obłasti,

jflOZC ^Li    1    .    , .    1    II    -11    • J---?

zlokali-

Bardzo często targi odbywały się w^r pobliżu grodu strażniczego, zowanego na granicy terytorium osadniczego. Obecność w grodzi^^ zapewniała targującym względne bezpieczeństwo, stąd tradycja przy ^ ^ w określone miejsce kupców' i rzemieślników trwała wieki, prowa stabilizacji warsztatów rzemieślniczych. Takie miejsce, funkcjonują^, w XI w., odnotowano w rejonie Tallina i na jego potrzeby ^v'’⁷¹^'^ umocniony gród w- okolicy pozbawionej warunków dla rozwoju osa (V. Niitcmaa, 1952, s. 11).

® kcionująca przez cały X wiek jako ważny punkt handlowy wzdłuż drogi \Vołg‘^l “ Bałtyk. W jej obrębie odsłonięto warsztaty kowalskie, odlewnictwa i rogowiarskie, a także znaleziono dirhemy arabskie, odw^raźniki, paciorki szklane i z krwawnika, fryzyjski p-zebień i bułgarską ceramikę. Jak ustalono, najważniejszym towarem wymiennym były skórki i futra bobrów.

XI w., kiedy główny nurt wymiany na trasie Bałtyk - Wołga szedł poprzez jeziora Białe i Oncga oraz dalej rzeką Świr do Ładogi, osada rzcmicślniczo-•handlowa podupadła, zaś jej funkcje przejęło Białozicro.

Podobne punkty o charakterze targow'0-rzcmicślniczym istniały również na Półwyspie Fińskim. Z ostatnio badanych obiektów warto wspomnieć Yarikkonijemi koło miasta Hameenlinna, centrum targowe z epoki Wikingów zajmujące powierzchnię 15300 m², otoczone niewielkim, pojedynczym wałem. Osiedle funkcjonowało od X do XII w.

Przed XIII wiekiem nie powitało w^f środowisku zachodniofińskim ani jedno osiedle o charakterze wczcsnomicjskim pełniące oprócz roli ośrodka handlowo-rzemieślniczcgo także funkcje polityczne, kultowe i administracyj-ne. Wyjątek stanowią tworzone przez Skandynawów' i Słowian aglomeracje ypu Stara Ładoga, Nowogród, Psków' czy Białozicro. Nigdy także w' źródłach pisanych grodów' zachodniofińskich nie określano mianem „civitas”, •^ecz tylko „castrum” lub „castem”, z wyjątkiem Rygi po 1201 r. (E. Tonis-^s°n, 1982, s. 88-89). XIII-sto i XIV-stowieczną metrykę powitania wykazuje najstarsze ośrodki typu miejskiego takie jak Tartu, Otepaa, Tallin, Turku, oo^oo, Ulvila, Naantali. Organizowali je jednak nie Finowie lecz aktualni ^{a c}y ich ziem Szwedzi, Niemcy i Duńczycy na modlę i według wzorów rpanych z własnych krajów.

₂ ^^sj^cdla Finów w strefie tajgowej są rozpoznane w^r minimalnym stopniu ^XHtkiem punktów handlowo-rzemieślniczych powstałych na prze-i » ^lras handlowych, dalekosiężnych i lokalnych typu Krutik, Białoziero Przez °p^ln*^ane    Gorodiśćc, a więc obiektów' budowanych nic tylko

ⁱⁿ?^w * ⁿ‘^e tylko dla nich. Przypuszcza się, w krajobrazie osad-kó_w ^tcJ strefy dominowały obozowiska i czasowe miejsca pobytu ryba-^dn ^mysllwy^ch’ których ślady o nikłej miąższości warstwy kulturowej Uzy_s^^C do odkrycia (L.A. Gołubicva, 1978a, s. 10-11). Z dotychczas i k^^aDyc^ ^formacji można domyślać się, że „osada” w tajdze składała się się_do.^U, ^najwyżej zagród zamieszkałych przez 2-3 rodziny przenoszące byuę ‘ ^ęsto w miejsca dogodnych połowów ryb lub obfitujących w zwic-°wną. Domy mieszkalne i ewentualne zabudowania

gospodarcze