ScannedImage 105

Totemizm a organizacja kosmosu 109

ści. Obrzędy jednoczą członków różnych klanów, np. ceremonie inicjacji muszą dokonywać się w obecności całego plemienia.

Zasada przeciwstawiania konstruuje totemiczny system fratrii, którego zadaniem jest zdualizowanie całego kosmosu i wypełnienie go treścią symboliczną. Ta sama zasada leży u podstaw różnicowania według kategorii „swój-obcy”, gdzie swoim przypisuje się cechy normalności, zwyczajności, natomiast „obcy” są potworni, źli, są czarownikami, ludożercami, robiącymi wszystko odwrotnie.

Logika klasyfikacji totemicznych każe łączyć w jedną fratrię klany, które mają coś wspólnego ze zwierzęciem totemicznym fratrii, np. zwierzęta, którymi żywi się totem lub koło których mieszka. Na pytanie Howitta, do jakiego klanu zaklasyfikować byka, padła odpowiedź Wotjoballuka: „Do Boort-wereo (Krzewu Herbacianego), bo je trawę”³⁵. Rzeczy przeciwstawne przydziela się, z kolei, przeciwstawnym fratriom. Totemy fratrii są najczęściej zwierzętami uznanymi za przeciwstawne.

Tabela 6. Struktura kosmosu u Buandik

fratria	klany i totemy	rzeczy zaklasyfikowane do klanu
KUMITE (Czarna Kakadu)	Mula — Sokół-Rybołów Parangal — Pelikan Waa * — Kruk Wiła — Czarna Kakadu Karato — Niejadowity Wąż	dym, wiciokrzew, niektóre drzewa; akacja, ogień, lód; deszcz, grzmot, błyskawica, chmury, grad, zima, zjawiska atmosferyczne; gwiazdy, Księżyc, zjawiska i ciała niebieskie; ryby, foki, węgorze, drzewa o włóknistej korze;
KROKI (Biała Kakadu)	Wereo — Krzew Herbaciany Murna — Jadalne Korzenie Karaal — Biała Bezczuba Kakadu Wir mai — Sowa	kaczki, raki, sowy, wallaby; dropie, przepiórki, małe kangury; kangury, dęby żeńskie, lato, Słońce, wiatr, jesień; ?

Podział obejmuje więc cały świat. Fison i Howitt, odkrywcy tego dualizmu, opisują plemię Buandik z Mount Gambier w Australii, które składa się z dwóch fratrii. Jedna nazywa się Kumite, druga Kroki. Jedna z nich dzieli się na pięć klanów, druga na cztery, a wszystko co istnieje w naturze przynależy do któregoś z tych dziewięciu klanów. Jest to dziewięć rodów wywodzących się od wspólnych przodków. Dzięki tym przodkom wszystkie rzeczy należące do danego klanu stają się realnościami, ponieważ uważa się je za różnorodne odmiany istoty totemicznej. Zatem deszcz, grzmot, błyskawica, chmury, grad, zima, zjawiska atmosferyczne uważane są za rozmaite rodzaje kruka według podanego schematu.

Podział na dwie przeciwstawne połowy zakłada ich komplementar-n o ś ć³⁶. Fratrie tworzą pewien system wartości uzupełniających się. Gdy wiem, że A zawsze poprzedza B, umysł stara się połączyć A i B jakimś związkiem, jakimś

³⁵    Howitt, op. cits. 124.

³⁶    Analizę komplementamości systemu połów przeprowadza R. C a i 11 o i s w Człowiek i sacrum, Warszawa 1995.