SDC11647

ROZDZIAŁ PIĄTY

Ewolucja modelu rynkowego

Dominująca rola rynku w gospodarce kapitalistycznej oraz zasadnicze znaczenie barteru i handlu w tej gospodarce wymaga szczegółowego zbadania natury oraz pochodzenia rynku. Tylko w ten sposób zdołamy obalić dziewiętnastowieczne przesądy dotyczące gospodarki'.

Wymiana dóbr jest zasadą ekonomicznego zachowania, której efektywność zależy od modelu rynkowego. Rynek to miejsce spotkania umożliwiające wymianę bezgotówkową lub kupno i sprzedaż, jeżeli taki model nie istnieje 8 choćby czasowo 1 skłonność do wymiany nie będzie miała wystarczających możliwości realizacji: nie zdoła kreować cen^{1 2}. Podobnie jak wzajemność jest wspomagana przez wzór organizacji oparty na zasadzie symetrii, redystrybucję ułatwia pewien stopień centryczności, a zasada gospodarstwa domowego wymaga autarkii - tak efektywność zasady wymiany musi polegać na modelu ■ rynkowym. Jednak w taki sam sposób, w jaki wzajemność czy redystrybucja mogą się pojawić w społeczeństwie, nie uzyskując w nim jednak pozycji dominującej i wymiana także może zająć podrzędne miejsce w społeczeństwie, w którym przeważają inne zasady.

Pod pewnym względem zasady wymiany nie można jednak zrównać z pozostałymi trzema zasadami. Model rynkowy, z którym jest związana, to model lepiej zdefiniowany niż symetria, centryczność czy autarkia, które są jedynie pewnymi „cechami" i nic kreują odrębnych instytucji przeznaczonych do wypełniania tylko jednej funkcji. Symetria nie jest niczym więcej niż pewnym porozumieniem społecznym, które nie tworzy żadnych odrębnych instytucji, lecz jedynie

69

1

Por. Noty dci źródeł. $. 325.

2

■ G.R. Hawtrey, The Eamomic Problem, 1925, s. 13: „Praktyczne zastosowanie zasady indywidualizmu jest w pełni uzależnione od aktów wymiany" Hawtrey mylił się jednak, zakładając, źe istnienie rynku wynikało po prostu z praktyki wymiany.