skanowanie0007

298 GATUNKt%j^p^>^!jED2l W ANALIZIE STYLISTYCZNE)

Wartościowanie w recenzjach to wartościowanie obiektu na skali „godny pochwały - niegodny pochwały”. Hanna Świda-Ziemba pisze: „Warto-śęlpwanie to polega na przypisaniu pewnemu obiektowi lub stanowi rzeczy określonej oceny, nalepki pozytywnej bąd£ hegatywnej (bardziej -mniej pozytywnej, bardziej - mniej negatywnej). Taka ocena może być dokonywana z różnych punktów widzenia” [ŚWida-Ziemba 1999,13]. Wartościowanie różnych elementów dzieła może się dokonywać z wykorzystaniem systemu ocen estetycznych (na skali piękno - brzydota), emocjonalnych (uczucia pozytywne i negatywne różnego rodzaju) oraz intelektualnych, po||awczych. Naturalne jest przy tym przenikanie się w recenzji różnych rodzajów ocen i ich wzajemne motywowanie, na przykład w Zdzisława Skroka recenzji tomu opowiadań „Dukla” Andrzeja Stasiuka czytamy między innymi:

[11]    Obok mistrzostwa stylu [ocena estetyczna — E. K.], który jest darem losu, ale który też potrafił pracowicie cyzelować, Stasiuk osiąga ten efekt dzięki czułości i czujności swego odbioru świata. Jest uwaiA i wte-dy, gdy pije piwo, i'gdy je chleb, jest czuły i dla swej córki, i dla zbłąkanego psa. I tu wyłania się dla mnie największa zagadka [ocena emocjonalna (zdziwienie, zaskoczenie) - przyp. E. K..]. Bo jak można być talĘA mając za sobą bynajmniej nie rozpieszczającą, dzieciństwo na warszawskiej Pradze, «szumną» młodość z więziennym doświadczeniem (za odmowę służby wojskowej) i dziesięcioletnie życie w beskidzkiej wsi pośród mężczyzn surowych i gardzących czułośtkowóścią, którzy z pewnego rodzaju dumą i godnością skracają sobie życie ciężką pracą, alkoholem i papierosami [ocena intelektualna, racjonalna - przyp. E. K.]. [Zdzisław Skrok, Czule i czujnie,;^,Sycy|p”ip 16]

Realizując funkcję nakłaniającą, autorzy recenzji wykorzystują różnorodne sposoby wyrażania sądów i opinii. Najczęściej mamy do czynienia z ocenianiem wprost za pomocą leksemów z wpisanym w ich znaczenie lub stereotypowo z nim powiązanym wartościowaniem, na przykład:

[12]    Problem w tym, że ci „menele” (choćby Stasiuk) piszą dużo lepiej niż Klejnocki, któremu rzadko udaje się wyjść poza banał. [Katarzyna Surmiak-Domańska, Prowokacja]

Wyrazistość wartościowania bywa dodatkowo wzmacniana przez oce-nfenie nie wprost, nŚprzykład z wykorzystaniem hiperboli podkreślającej ironiczny dystans nadawcy do recenzowanego Mela l'ah jp.gn jfegfjgffi »^

[13]    Wedle moicĘznąjomych plastyków malarstwo to przeszłość. Dziś

Się nh; in8tiqfc,.dzsś Się nie    D^ ąrmĄ^mują się «zdarzeniami

artystycznymiDługo nie miałem pojęcia, co to w Ęgólf^a^M Od ignorancji w tej dziedzinie uratował mnie zaprzyjaźniony teoretyk. [Antoni Pawlak, Masturbacja w Zachęcie, „Gazeta Wyborcza”].

Warto w tym miejscu również zWt6ęi6 uwagę na-^korzysttfifpecy-ficznej konstrukcji składniowej: ‘coś byłoby jakieś, gdyby (nie)’, która pozwala na zderzenie w jednym zdaniu różnych biegunowo ocen wynikających z uwzględnienia różnych p|pektów utworu lub pffjf§|t:h kryteriów oceny, na przykład:

[14]    Gdyby nie poczucie humoru Baldacciego i dystans, z jakim stara Hf traktować swoich bohaterów, gdyfcynie prz&^ptny finał oraz wagonowe tło zapewniające niecodziennym podróżnikom wszystkie elementy peł-nęjfiapięcia story m by pomyślść, że „Zdążyć na Boże Narodzenie” to nie żadna wigilijna opowieść, tylko bulwarowa farsa;§_:akich wiele. [Ja* njjgip Hl^^fewski, Romant|pztó:S&torie, „Polityka^:s. 74] «

Konstrukcji! taka może%spomagać ijkspilgśję (szczególnie wtedy, gdy w zdaniu pojawiają się ekspresywizmy [por. dalej]); chociaż na przykład w recenzjiWydawl^p^ub Vf nau%yci^skiej recenzj i oceifjaj ącej ma At walor obiektywizujący (por. Gdyby nie poważne błędy ortograficzne, wypracowanie można byłoby uznać za dobre).

Ponadto %ł|elu podkreślenia ^sadniści sweg^ądu recenzent pipo-łuje się nieraz na opinię autorytetu i przyjmując jego punkt widzenia, stara się w jakimś stopniu obiektywizować subiektywną ocenę:

'’<||5] Po opoy\dfij§finiu tytukmryrfittw Dukli znajduje się jftąąMga blisko dwadzieścia króciutkich form literackich, które, gdyby nie było to nadużycie, można by nazwać za Józefem Pilchem „epifaniami z łąk i lasów» (Pilch nazwał pierwszy zbiór opowiadań St40Ęft - Mury Hebreiiu ^ĄefiĘania-mi spod c$m). [Zdzisła\Cllkrok, Czule i czujrfffe, „Syifyna”, s. 16]