skanowanie0009

elektronów atom (jon) metalu. Każdy atom centralny może przyłączać pewną liczbę ligandów - liczba ta jest nazywana liczbą koordynacyjną (LK).

Nazwę kompleksu tworzy się dodając do nazwy jonu centralnego przedrostki określa-i jące liczbę i rodzaj ligandu (tab. 3).

Tabela 3. Nazwy i wzory często spotykanych ligandów

Nazwa ligandu	Wzór ligandu
amina	NH,
akwa	m
bromo	Br
chloro	ci-
cyjaniano	CNO-
cyjano	CN-
fluoro	F-
hydrokso	OH-
karbonyl	CO
okso	o^2-
tio	s^2-
tiocyjaniano	CNS-
tiosiarczano	SĄ^2'

Wiele jonów metali tworzy z amoniakiem trwałe jony kompleksowe. Jest to praktycz^ nie wykorzystywane do rozpuszczania w roztworze amoniaku trudno rozpuszczalnych osadów wodorotlenków lub soli tych metali. Na przykład jony Cu²⁺. w środowisku zasadowym wytrącają się w postaci trudno rozpuszczalnego osadu Cu(OH). Jeżeli zamiast; wodorotlenku sodu użyje się wodnego roztworu amoniaku, w pierwszym momencie utworzy się taki sam osad Cu(OH)₂, lecz po dodaniu większej ilości roztworu amoniaku osad rozpuści się, dając klarowny roztwór o głębszej i bardziej intensywnej barwie niebieskiej niż pierwotny roztwór. Przyczyną rozpuszczania osadu jest reakcja kompleksowania jonów miedzi(II) i utworzenie jonów tetraaminamiedzi(II) [Cu(NH₃) ]²⁺:

Cu²⁺ + 4 NH₃ [Cu(NH₃)J²⁺

Jony te są trwalsze od występujących w roztworze wodnym uwodnionych jonów mie-dzl(H) [Cu(H₂0)J²⁺ (w powyższym równaniu reakcji skrótowo zapisanych jako Cu²⁺). Podobne zjawisko obserwuje się podczas rozpuszczania trudno rozpuszczalnego chlorku srebra AgCl w wodnym roztworze amoniaku, kiedy to powstaje jon diaminasrebra -| Ag(NH₃)₂]⁺. Dzięki trwałości jonu tetrachlorozłocianowego(III) [AuClJ", złoto roztwarza tlę w wodzie królewskiej, będącej mieszaniną stężonych kwasów azotowego(V) i solnego. Złoto nie roztwarza się w widoczny sposób w tych kwasach użytych oddzielnie.

Każdy związek kompleksowy posiada charakteryzującą go stałą trwałości równą stałej równowagi reakcji tworzenia kompleksu:

M + nL^± [MLJ

gdzie: M - atom (jon) metalu,

L - Ugand.

Wflżną cechą związków kompleksowych jeit ich barwit, szczególnie charakterystyczna tllit połączeń metali bloku d. Większość jonów tych metali w roztworze wodnym tworzy itkwtikompleksy (jony uwodnione, hydraty), trwałe nawet po odparowaniu wody z roz-Iwui u. Często w takich roztworach obserwuje się wymianę ligandów połączonych z dartym Jonem centralnym - np. cząsteczek wody na cząsteczki amoniaku - prowadzącą do rtrtWHlunlu kompleksu o większej trwałości i innym zabarwieniu niż związek wyjściowy.

I y po we Ugandy są prostymi cząsteczkami mogącymi przyłączać się do atomu central-H0||o Jednym wiązaniem koordynacyjnym (np. H₂0, NH₃, CN"). Niektóre Ugandy mogą jednak dostarczać kilku par elektronowych i tworzyć kilka wiązań z atomem centralnym, lit kle Ugandy nazywa się chelatowymi lub kleszczowymi (rys. 7).

II1% 7, l.lgandy dwukoordynacyjne

I'i zykładem ligandu chelatowego jest kwas etylenodiaminotetraoctowy (EDTA) uży-WMny w analizie kompleksometrycznej. Jest to Ugand sześciokleszczowy tworzący wyjątkowo I r wałe kompleksy, także z metalami bloku s, które z reguły nie są chętne do tworze-lilti lego typu połączeń (rys. 8).

O

O

My«. M, Kompleks dianionu kwasu EDTA z jonem Mg²*

2.1.6. Reakcje egzo- i endoenergetyczne

l< ca keje egzoenergetyczne to reakcje, w których energia jest przekazywana z układu reagującego do otoczenia. Szczególnym przypadkiem takich reakcji są reakcje egzotermiczne (zmiana entalpii AH < 0), w których przekazywana jest tylko energia w postaci drpk

Ueitkcje endoenergetyczne przebiegają z pochłonięciem energii przez układ reagujący; w reakcjach endotermicznych (AH > 0) pochłaniane jest tylko ciepło.