skanowanie0010 (76)

Różnorodność świata roślin 43

nego przemieszczania się zawdzięczają one ruchom wici, w które są zaopatrzone.

Rośliny są w zasadzie istotami samożywnymi, czyli zdolnymi do samodzielnego przetwarzania czerpanych ze środowiska związków nieorganicznych w niezbędne dla życia substancje organiczne. Znane są jednak rośliny nie mające zdolności syntetyzowania materii organicznej i odżywiające się gotowymi związkami organicznymi. Do form cudzożywnych należą grzyby, większość bakterii i pewne wyższe rośliny pasożytnicze.

Ze sposobem odżywiania się związany jest tryb życia organizmu. Rośliny samożywne to formy wolno żyjące, nie uzależnione od innych organizmów. Natomiast rośliny cudzożywne żyją jako saprofity (organizmy odżywiające się szczątkami organicznymi), pasożyty lub symbionty innych roślin lub zwierząt.

Zróżnicowanie dotyczy także sposobu rozmnażania się. Rośliny rozmnażają się bezpłciowo oraz płciowo, przy czym te dwa główne typy rozrodu mogą występować niezależnie od siebie bądź też układać się w regularne cykle.

Tworzenie naturalnego ^-'stemu klasyfikacyjnego świata roślin napotyka powa. te trudności. Wynikają one z głębokich przeobrażeń jakim w toku ewolucji podlegały poszczególne grup organizmów. W wielu przypadkach uległy one tak dJeko idącym przekształceniom, że obecnie trudno jest ustalić ich rzeczywiste pokrewieństwo. Współcześnie istnieje kilka różnych systemów klasyfikacji roślin, kształtowanych w myśl odmiennych poglądów opracowujących je botaników. Poszczególne systemy różnią się miedzy sobą przede wszystkim w częściach dotyczących prostszych fonT? roślinnych.

Poniżej przedstawiono zarys jednego z przyjętych królestwa roślin. Omówione zostały grupy o najwyższej randze taksonomicznej — typy i niektóre ważniejsze klasy. (Klasy w systemie botanicznym odpowiadają gromadom w zoologii).

Oprócz ściśle naukowego wyróżniania taksonów różnej rangi stosuje się często dla celów praktycznych zwyczajowe podziały świata rośiin. Na przykład kilka typów roślin o zbliżonych najbardziej ogólnych cechach łączy się we wspólną grupę glonów. Z kolei rośliny nagonasienne i okrytonasienne stanowią łącznie grupę roślin nasiennych. Najogólniejszym, obejmującym całość królestwa roślin, jest podział na ple-chowce i organowce. Plechowce, czyli tzw. rośliny niższe, to wszystkie organizmy mające ciało nie zróżnicowane na organy. Nazwa tej grupy pochodzi od terminu „plecha", oznaczającego niezróżnicowaną tkankę lub twór jednokomórkowy. Do piechowców należą bakterie, glony, grzyby i porosty. Organowce (rośliny wyższe) to rośliny o wykształconych narządach - łodygach, liściach, koleniach itp. Organowcami są mszaki, paprotniki i rośliny nasienne. H

3.2.1.

Bakterie {Bacteria)

3.2.1.1.

Występowanie

Bakterie są wszechobecne. Zasiedlają środowiska najrozmaitszych typów-od najwyższych szczytów górskich po oceaniczne głębiny. Oczywiście każde środowisko jest zasiedlone przez jemu właściwe formy bakterii. Liczne bakterie przystosowane są do życia na powierzchni lub wewnątrz organizmów roślinnych i zwierzęcych. Nie jest od nich wolne nawet powietrze - szczególnie w rejonach o dużym zapyleniu, np. w miastach, między innymi dlatego, że bakterie są przenoszone przez drobiny kurzu i innych zanieczyszczeń.^

Środowiskiem najliczniej zasiedlonym przez bakterie jest gleba. Liczebność bakterii w ziemi zależy głównie od wilgotności i zawartości substancji organicznych. Przeciętna liczba bakterii w 1 gramie suchej gleby waha się od kilku milionów do kilku miliardów. Najwięcej bakterii występuje w powierzchniowej warstwie gleby do głębokości 30 cm. W tej warstwie ogólna masa bakterii na powierzchni 1 ha wynosi od kilkuset kilogramów do kilku ton. W głębszych warstwach gleby bakterii jest już znacznie mniej, chociaż znajdowane są one jeszcze na głębokości kilku metrów.

innymi srotJowisksmi dogodnymi Ols żyoi8 więly form bakteryjnych są wody różnych typów-oceany, morza, rzeki, jeziora, stawy, studnie, kałuże itp. W zależności od rodzaju zbiornika wodnego, zawartości substancji pokarmowych i natlenienia w 1 ml wody występuje kilkaset, kilka tysięcy lub nawet kilkaset tysięcy osobników. Występowanie bakterii stwierdzono nawet w najgłębszych miejscach oceanów. Najobficiej zasiedlone są pokłady mułów dennych-mogą one zawierać nawet więcej bakterii niż gleba.

Osobną grupę stanowią bakterie, dla których środowiskiem życia są inne organizmy-rośliny lub zwierzęta. Liczne bakterie występują np. w przewodzie pokarmowym zwierząt i ludzi. Wiele bakterii jest nieszkodliwych, a nawet pożytecznych dla swoich nosicieli i żywicieli. Oprócz nich istnieją jednak bakterie pasożytnicze, wywołujące różnorodne choroby zwierząt i roślin.

3.2.1.2.

Kształt i budowa komórki

Bakterie są jednymi z najmniejszych żywych organizmów; mniejsze od nich są riketsje- wewnątrzkomórkowe pasożyty zwierząt, głównie owadów Najdrobniejsze bakterie mierzą ok. 0,2Pm, największe osiągają długość kilkunastu mikrometrów. Najczęściej wielkość bakterii wynosi od jednego do kilku mikrometrów.

Różnorodność kształtów komórek bakteryjnych nie ies* zbyt wielka. Wyróżnia się następujące podsta-