52202 skanowanie0020 (34)

Różnorodność świata roślin 53

Rys. 3.11. Rozmnażanie płciowe skrętnicy:

Ar-F — kolejne stadia procesu; 1 - gameta męska, 2 — gameta żeńska, 3-zygota

wegetatywne polega na fragmentacji plechy-rozpadaniu się kolonii na jedno- lub wielokomórkowe odcinki.

W rozmnażaniu płciowym uczestniczą dwie^njci skrętnicy ułożone równolegle (rys. 3.11). Między naprzeciwległymi komórkami obu kolonii powstają łączące je kanaliki. Przez te kanaliki przelewa się zawartość jednej komórki do drugiej, a ich cytoplazma i jądra komórkowe łączą się ze sobą. Komórki uczestniczące w tym procesie noszą nazwę gamet. Gamety są komórkami, haploidalnymi, tzn.._ich jądra zawierają pojedynczy zestaw chromosomów (n). Komórka ruchliwa to gameta męska, nieruchliwa—żeńska. Proces łączenia się gamet nazywany.Jest zapłodnieniem.

W. wyniku-zapłodnienia-powstaje zygota — komórka o podwójnej liczbie chromosomów (2n). Zygota skrętnicy jest jednocześnie przetrwalnikiem —kurczy się, otacza grubą ścianą i wypada z nici. Skrętnica roz-^ nłciowo jesienią; na wiosnę zygota rozwija

3.2.6.

Zielenice (Chlorophyta)-organizmy kolonijne

Zielenice są to glony o komórkach podobnych do komórek wiciowców. Występują jako organizmy jednokomórkowe, kolonie tych organizmów lub tzw. organizmy kolonijne.

Typowym organizmem kolonijnym jest toczek. (Volvox), glon planktonowy, często występujący w wodach stojących. Toczek ma .postać zielonej kulkLo średnicy ok. 1 mm (rys. 3.12A). Powierzchnię ciała toczka stanowi pojedyncza warstwa komórek, wnę-T trze wypełnia galaretowata masa. .Komórki mają ściany celulozowe, zawierają cytoplazmę, jądro, chloroplasty, wodniczki tętniące i plamki oczne. Każda komórka ma dwie wici. Poszczególne komórki nie stykają się ze sobą luźno - jak w kolonii skrętnicy - lecz powiązane są wzajemnie pasemkami cytoplazmy, tzw. plazmodesmami. Plazmodesmy przenikają z jednej komórki do drugiej przez jamki-drobne otwory w ścianach komórkowych.

Czynności poszczególnych komórek toczka są ze sobą skoordynowane podobnie jak w organizmie wielokomórkowym. Na przykład, gdy toczek płynie, wici tysięcy komórek wykonują zsynchronizowane ruchy. W budowie i funkcjach komórek toczka zaznacza się pewne zróżnicowanie i specjalizacja. Jedna połowa organizmu, zwana biegunem wegetatywnym, utworzona jest wyłącznie z komórek o dobrze rozwiniętych plamkach ocznych i produkujących więcej skrobi,.ale niezdolnych do rozmnażania. Na biegunie przeciwległym — generatywnym - wśród zwykłych komórek wegetatywnych rozrzucone są komórki służące celom rozrodczym.

Toczek rozmnaża się zarówno przez podział komórek, jak i płciowo. Na wiosnę komórki bieguna generatywnego zaczynają się dzielić, wytwarzając organizmy potomne, które wpadają do wnętrza orga-i~itz.it)u macierzystego (rys. 3.12Po jego obumarciu młode toczki wypływają na zewnątrz. Jesienią niektóre komórki wegetatywne powiększają się i przekształcają w lęgnie i plemnie. W plemniach wskutek wielokrotnych podziałów cytoplazmy powstają w wielkiej liczbie gamety męskie, czyli plemniki. W lęgniach tworzą się pojedynczo gamety żeńskie, czyli komórki jajowe. Opatrzone wiciami plemniki wypływają z plemni, docierają do innego osobnika toczka, wnikają do jego lęgni i zapładniają komórki jajowe. Po zapłodnieniu komórki jajowej powstaje zygota, z której rozwija się nowy organizm.

Toczek nie jest jeszcze. typowym organizmem wielokomórkowym - stanowi ogniwo pośrednie między istotami jednokomórkowymi i wielokomórkowymi. Dlatego w odróżnieniu od luźnych kolonii jednokomórkowców (np. bakterii czy też skrętnicy) nazywany jest organizmem kolonijnym albo kolonią wyższego

rzędu.