skanowanie0016 (45)

Różnorodność świata roślin 49

organizmów metabolitów i innych nieczystości, rozkładając je na nieszkodliwe produkty.

•_ Niektóre bakterie w bezpośredni sposób warunkują życie wielu zwierząt. Pokarm zwierząt roślinożernych, m.in. przeżuwaczy, składa się w przeważającej części z błonnika, którego soki trawienne tych zwierząt nie rozkładają. W przewodzie pokarmowym roślino-żerców żyje obfita symbiotyczna flora bakteryjna, a także liczne pierwotniaki. Mikroorganizmy te występują w ogromnych ilościach i mają zdolność rozkładania błonnika, który wykorzystują następnie jako własny pokarm. Dopiero masy nieustannie obumierających bakterii i pierwotniaków, przesuwane do dalszych części przewodu pokarmowego zwierząt roślinożernych, są przez nie trawione i wchłaniane. Tak więc krowa zjadająca trawę przede wszystkim odżywia się mikroorganizmami, które zasiedlają jej przewód pokarmowy.

3.2.1.7.

Gospodarcze znaczenie bakterii

Działalność bakterii, rozpatrywana pod kątem wpływów na gospodarkę człowieka, może być oceniana jako dodatnia i ujemna. Gospodarcze znaczenie bakterii w wielu dziedzinach, szczególnie w rolnictwie, wynika z ich ogólnego znaczenia przyrodniczego. Wzbogacając glebę w przyswajalne dla roślin składniki odżywcze, bakterie podnoszą jej żyzność. Na gruntach uprawnych rozkładają obornik lub kompost.

Bardzo ważna dla rolnictwa jest także rola glebo-twórcza bakterii. Dzięki udziałowi w wytwarzaniu piochnicy uakteiie podnoszą Wdiory uprawne yieo, ponieważ próchnica nie tylko zwiększa żyzność gleby, ale równocześnie nadaje jej pożądaną strukturę gruzeł-kowatą. Gleby o strukturze gruzełkowatej są przewiewne i dłużej zatrzymują wodę.

Różne bakterie wytwarzają w procesach przemiany materii rozmaite związki o ogromnym niekiedy znaczeniu dla człowieka. W procesach fermentacji powstaje m.in. alkohol etylowy, kwas mlekowy, kwas octowy i wiele innych użytecznych substancji.

Szczególnie cenne są bakterie wytwarzające substancje hamujące rozwój mikroorganizmów chorobotwórczych. Stosowane są one w przemyśle farmaceutycznym przy wyrobie antybiotyków.

Niekorzystne, z punktu widzenia człowieka, działanie bakterii to przecie wszystkim wywoływanie przez nie chorób roślin, zwierząt i ludzi. Niektóre bakterie wywołują zaburzenia specjalnie prowadzonych procesów fermentacyjnych i powodują psucie się artykułów spożywczych, często na wielką skalę.

Wirusy (Virales)

Wirusy są tworami znajdującymi się na pograniczu materii ożywionej I nieożywionej. Nie zostały dotychczas jednoznacznie uznane za istoty żywe, trudno jest je jednak traktować jako struktury martwe. Wirusy wraz z bakteriami, częścią glonów, niektórymi grzybami i pierwotniakami są zaliczane do grupy tzw. drobnoustrojów (mikroorganizmów). Drobnoustroje są grupą nie mającą rangi taksonomicznej i wydzieloną wyłącznie dla celów praktycznych. Większość grup drobnoustrojów to organizmy roślinne. Z uwagi na chorobotwórcze działanie wirusów (co wiąże je w pewien sposób z bakteriami) są one omawiane wraz z innymi drobnoustrojami w botanicznej części podręcznika.

* Budowa wirusów. Przejawy życiowe. Wirusy są znacznie mniejsze od bakterii. Ich wielkość wynosi od 5 do 275 nanometrów (1 nm = 0,001 pm). Wirusy nie mają budowy komórkowej. Cząstka wirusa składa się z dwóch podstawowych części: nici kwasu nukleinowego oraz zewnętrznej otoczki białkowej, zwanej płaszczem białkowym. Nić kwasu nukleinowego jest nośnikiem informacji genetycznej, niezbędnej do odtwarzania potomnych cząstek wirusowych. Wirusom brak jednak własnych układów enzymatycznych, zdolnych do przeprowadzenia tego procesu. Wykorzy-

Rys. 3.7. Schemat budowy bakteriofaga

7 Biologia