skanowanie0012

308 Gatunki wypowiedzi tf anaiizie stylistyczne)

Recenzja zatem nie zakłada jedynie obiektywnego rejestrowania faktów (jak np. omówienie dzieła), dąży do prezentacji wniosków uogólnia-s jących, zawierających ocenę, które mogą ijjp£ postać point, maksym itp., na przykład: są' rzeczy w teatrze, których nie zmienia czas; zwycięstwo mistrza duchowego — wiedząc to wszystko, cieszyć się aż chwilę; oto miara zbydlęcenia. Recenzent powinien mieć własne oblecze wsparte sądami odwołującymi się do swojego punktu widzenia, ale równocześnie umieć dostrzec inne perspektywy oglądu dzieła.

11.4.3. Kompozycja recenzji

Struktura recenzji jest dość schematyczna: występują w niej elementy informacyjne, analityczno-krytyczne i oceniające. Nie znaczy to jednak, że jej kompozycja również ma być taka. Zdzisław Beryt, sprzeciwiając się złej tradycji, pisze: „Tak więśg podaje się na początku, gdzie i co się odbyło. Dalej - czyje ^(Jeszcze dalej - jak to wygląda, to znaczy, że w tym njpmencie następuje opisanie (wystawy, spektaklu, seansu - niepotrzebne skreślić). Teraz kolej na ocenę - czyli głaskanie i podszczypywanie. Koniec” [Beryt 1996, 68). Elementy strukturalne występują w różnych wzajemnych układach, uzupełniają się i przepljpają - w zależności od wymogów odbiorcy, charakteru medium, podejmowanego tematu, a ich skomponowanie je|§ wyrazem sprawności pióra recenzenta, oryginalności uję-cia [zob. przykłady [3] i [4] ]. Zbyt wyraźne oddzielanie elementów strukturalnych, a szczególnie brak powiązania między nimi - może prowadzić do schematyzmu kompozycji. W sposobie skomponowania elementów wyraża się stopień zindywidualizowania wypowiedzi.

Konstrukcja recenzji reprezentuje typ kompozycji zamkniętej, która charakteryzuje się śdslym powiązaniem elementów składowych tekstu, co ma za zadanie ułatwić odbiorcy odczytanie jednoznacznego rozstrzygnięcia - zachęty do kontaktu z utworem lub odradzania go. Na poziomie powierzchniowym recenzja ma wyraźny początek (zazwyczaj wprowadzający informację ó utworze lub o kontekście jego powstania) oraz koniec (podsumowanie, konkluzję, a nawet puentę czy maksymę). Ten typ kompozycji może otwierać dyskusję na temat dzieła, a nawet do niej niekiedy prowokuje.

11.4.4. Spójność tekstu

Podobnie jak kompozycja, spójność tekstu recenzji jest podporządkowana celowi pragmatycznemu, którym jest przekazanie czytelnego komunikatu o charakterze perswazyjnym. Ścisłe powiązanie elementów tekstu ma ża zadanie ułatwić odbiorcy podążanie za tokiem myślenia nadawcy i skłaniać go w konsekwencji do uznania poglądów recenzenta za własne. Typ spójności przeważający w danym tekście jest efektem zaadresowania go do konkretnego typu odbiorców, ale na szczególną uwagę zasługuje zjawisko realizowania spójności pragmatycznej, osiąganej przez tworzenie wspólnej dla nadawcy i odbiorcy sytuacji komunikacyjnej i odwoływanie się do wspólnej wiedzy o świecie.

W celu orientowania odbiorcy w strukturze komunikatu są wykorzystywane strategiczne pozycje tekstowe [patrz rozdział 6.3. w części I], Ważną rolę odgrywa w recenzji tytuł wraz z nad- i podtytułem, który wprowadza temat wypowiedzi, a często też uogólnia, streszcza główną jej tezę. Ułatwiają odbiór recenzji także wyróżnione graficznie cytaty z tekstu, powtarzające istotne jego elementy (np. w tekstach recenzji publikowanych w „Filmie”).

11.5. Typologia odmian gatunku

Opisu zróżnicowania odmian gatunkowych recenzji można dokonywać z punktu widzenia różnych kryteriów, na różnych płaszczyznach. Tradycyjnie ze względu na zróżnicowanie funkcjonalne odróżnia się: a) recenzję informacyjną - z dominacją funkcji informatywnej, i b) recenzję oceniającą - z dominacją wartościowania. W tej klasyfikacji nie można zapomnieć o specyficznej - ze względu na zaangażowanie funkcji stanowiącej - grupie podgatunków recenzji, mianowicie o recenzjach wydawniczych, nauczycielskich recenzjach wypracować uczniowskich, recenzjach prac naukowych i projektów badawczych.

Sposób uzasadniania ocen i formułowania uwag krytycznych pozwala na dokonanie bardziej szczegółowego podziału, w którym wymienia się:

1. Recenzję studium naukowe (popularnonaukowe) - wykorzystującą metodologię badań naukowych i styl naukowy (np. Elżbiety Morawiec