skanowanie0017

striu i świeżością zarazem (tabl. V 2). Indywidualna uroda przedstawionej kobiety skłonią nawet uczonych do widzenia w niej królowej Demarete, żony Gelona, która brała ul ział w negocjacjach z Kartagińczykami. Stąd przyjęło się nazywanie tych egzemplarzy, ,tóre bez przesady można określić jako medalowe, jej imieniem — „demareteiony”. i)okolą głowy kobiecej między delfinami, tak jak i na współczesnych tetradrachmach, wzcpleciony jest napis oznaczający nazwę miasta. Pod spokojnie kroczącą kwadrygą na i wersie umieszczono biegnącego Iwa, prawdopodobnie symbol pokonanej Kartaginy. Pen okaz, będący szczytem artystycznym medalierskiej sztuki arfchaicznej, rozpoczyna obfitą serię tetradrachm, bitych nieprzerwanie przez cały V w. p.n.e., świadczą one o stopniowym wyzwalaniu, się płaskorzeźby monetarnej z więzów archaizmu. Zmienia się wyraz oczu i ust w głowach kobiecych oraz drobne symbole umieszczane pod kwadrygą. Na przy-k lad zwycięstwo Hierona, następcy Gelona, nad Etruskami koło Kyme w 474 r. p.n.e. spowodowało zapewne umieszczenie w odcinku dolnym monety wizerunku potwora morskiego (tabl. V 3). Ostatnia ćwierć V w. p.n.e. wyzwala indywidualności artystyczne, które wprost rewolucjonizują dotychczasowy sposób przedstawiania obrazu na monecie. Znamy ich imiona, ponieważ sygnowali oni swoje dzieła, umieszczając monogramy lub nkróly imion w polu monety lub na częściach dekoracji. I tak w 425 r. p.n.e. dwóch artystów, Sosios i Eumenes, odważyło się poruszyć statyczną dotąd kwadrygę, której równy rytm nóg całej czwórki koni nadawał ton spokoju i rozwagi. Konie, wyrzeźbione przez Eumepesa i Sosiosa.w dalszym ciągu w równym rytmie nóg, podniosły jednak przednie kopyta w biegu (tabl. V 4). Bardziej dynamiczny jest też ruch woźnicy. Głowa na rewersie uczesana jest w sposób swobodny a niesfornie wijące się loki związane są przepaską z sygnaturą artysty. W 415 r. p.n.e. działają Eukleidas i Euainetos, którzy poprawiają ogólną perspektywę, ustawiając we właściwy sposób koło u wozu. Na monecie przez nich wykonanej splątane nogi koni zaprzęgu wywołują wrażenie niespokojnego pędu, któremu tylko wysiłek woźnicy może nadać jednolity kierunek. Swobodniejszy jest też gest wieńczącej go Nike (tabl. V 5). W 413 r. Frygillos dokonał ważnej zmiany. Pierwotny porządek na monecie, w którym kwadryga występowała na awersie, a na rewersie głowa Aretuzy, został teraz odwrócony. Głowa kobieca przeszła na stronę główną a zaprzęg na rewers (tabl. V 6). Na jego monetach pojawia się też pod kwadrygą wizerunek Scylli, który przypominać mu o zniszczeniu w 413 r. p.n.e. floty ateńskiej w zatoce Sytakuzańskiej. W 410 r. p.n.e.

I tiklcidas próbuje swoich sił przedstawiając na tetradrachmie głowę Ateny w hełmie ujętą en face (tabl. V 7). Szeroka twarz z mięsistym nosem robią wrażenie ciężkie i masywne, nie całość umieszczona na tle falujących włosów, wysuwających się spod hełmu, daje efekt harmonijny. W latach 410-400 działał w Syrakuzach Kimon. On to wykonał en face piękną głowę Aretuzy, dużo delikatniejszą w stylu od dzieła Eukleidasa (tabl. V 8). Trzeba tu zaznaczyć, że nie zawsze artyści większej miary czynni byli w jednym tylko warsztacie.' Spotykamy sygnatury tych samych twórców na monetach różnych miast. Większość ich * jednak skupiała się w Syrakuzach¹. W związku z kryzysem politycznym u schyłku V w. p.n.e. (w 405.r. władzę przejmuje tyran Dionizjos) miasto zaczęło bić monetę złotą. Wybito wtedy dwu rodzaje jednostek. Większą ozdobiono głową Heraklesa na jednej stronie i małą główką w kwadracie wklęsłym na rewersie (tabl. V 9). Rewers ten miał nawiązywać do⁴ pierwszych srebrnych monet Syrakuz. Mniejsza jodnostku miała głowę Ateny i egidę z G argoną. /u panowaniu Dionizjosu ok. 390 r, p.n.e. Symkuzy znów wybijają dckudrach-tny. Ich autorami lą Kimon 11'iiaJncloN. Tradycyjny łyp zdobienia: głowa Aretuzy i zaprzęg

czterokonny zostały tu wykonane z dużym artyzmem (tabl. VI1, 2). W tym samym mniej więcej czasie wybito jeszcze dwie złote monety, do których stemple robili również ci dwaj artyści. Na jednej z nich głowa Aretuzy i Herakles walczący z lwem (tabl. VI 3), na drugiej głowa boga rzeki Anaposa i koń. Po śmierci Dionizjosa zaczyna się okres upadku, który nie sprzyja rozwojowi artystycznemu ani wzrostowi liczebnemu emisji monetarnych, Dopiero Timoleon w 344 r. wprowadza nową monetę wzorowaną na rodzimej korynckicj, Widnieje na niej głowa Ateny w hełmie korynckrm i Pegaz. Odróżnią je od emisji Koryntu tylko legenda z toponimem miasta (tabl. VI4). W latach 344-317 wybito również hemidrach-my z Pegazem i głową Zeusa. W tym też czasie Syrakuzy zaczynają bicie monet z brą/.u. Na grubych, lanych krążkach wagi 1 litry wybijano głowę Ateny, analogiczną do toj, która widniała na ówczesnych emisjach srebrnych, a na drugiej stronie delfiny otaczające gwiazdę. Pewne większe ożywienie w mennictwie Syrakuz nastąpi jeszcze za panowania Agatoklesa (317-298 p.n.e.), ale okres świetności monety sycylijskiej, szczyt poziomu artystycznego będzie już poza nimi.

Podobnie przebiegał rozwój mennictwa i w innych miastach Sycylii. Ożywiona działał ność większych mennic skłoniła nawet mniej znaczne miasta do wypuszczania choć niewielkich i zupełnie efemerycznych emisji. Do takich należy Etna, założona przez Hicrona w 476 r. p.n.e., której okres istnienia nie przekroczył końca panowania tego władcy w 465 r. p.n.e. Wybiła ona w tym czasie znikomą ilość monet z głową Sylena na awersie a na rewersie z Zeusem siedzącym na tronie. *Oba wizerunki wykonano w pięknym archaicznym stylu. Od 460 r. p.n.e. biją swoje monety Katana i Naksos. Na tych okazach, wspaniale artystycznie wykonanych spotkamy te same sygnatury artystów, co na emisjach syroku-zańskich. Na pewno zapraszano ich, aby wykonali stemple i w innych miastach Syoylli.

Ge la wypuszcza stosunkowo wcześnie swoje archaiczne didrachmy, zdobione bykiem z głową ludzką, symbolem rwącego górskiego strumienia. Ok. 490 r. p.n.e. spotykamy lam już monety pozbawione kwadratu wklęsłego, z jeźdźcem na awersie i połową byku mii re wersie (tabl. VI 5). Wkrótce jednak zmieniono, może pod wpływem Syrakuz, joźUJ.uu uh wizerunek kwadrygi (tabl. VI 6). Ten typ zdobienia monet pozostanie charakterystyczny dla tego miasta i przetrwa na jego emisjach srebrnych aż do końca V w. p.n.e., stopniowo tylko modernizując swój styl. Wyjątek stanowi moneta wybita ok. 425 r., na którą) bóg rzeki przedstawiony jest w postaci młodzieńoa z niewielkimi różkami na głowic (tabl. VI7). W latach 405-406 p.n.e. Gela wybija monety złote. Są to małe jednostki wagi 1,15 g lub 0,85 g. Pod koniec V w. p.n.e. zaczyna bicie monety brązowej.

Jednym z ważniejszych centrów mennictwa Sycylii poza Syrakuzarai był Akragas. Początkowo panował tam duży tradycjonalizm formy artystycznej. Archaiczno jod norii ki z orłem i krabem bite są prawie do końca V w. p.n.e. Rozwój nagły i niespodziewanie rr/ybki rozpoczyna się dopiero od lat dwudziestych V w. p.n.e. Najpiękniejszą monetą togo mlasla jest dekadrachma z ok. 411 r. p.n.e. ze wspaniałą grupą orłów pożerających zającu na Jod nej stronie a rozpędzoną kwadrygą na drugiej (tab. VII 1). Najprawdopodobniej Ją) wybl cie możemy wiązać ze zwycięstwem na olimpiadzie akragantyjozyka Bksąjnotosa. Wiemy, że miasto było z tego bardzo dumne. Po jego powrocie do Akragas odbyła się tryumfalną procesja. W ostatnią) dokadzio V w. p.n.e. stopniowo narastający kryzys osiągnął swój szczyt. Na skutok inwu/ji Kartaginy w 409 r. p.n.e. zostały zniszczone miasta Solinuot i Himera a w 405 r. p.n.o. Akragas i Oela. Właśnie w okresie oąjbardzią) krytyoinym, w 406 r. p.n.e. Akragas wypuszcia Hwojn alolo monety zdobiona orłom i krabem. W tym

.«»