skanowanie0029 (25)

Dr Ryszard Szarfenberg

Polityka społeczna - krótkie wprowadzenie

Wstęp

Wiele książek o polityce społecznej rozpoczyna deklaracja, że jest to nazwa oznaczająca zarówno pewną dziedzinę wiedzy, jak i obszar działalności praktycznej. Po czym następuje doprecyzowanie, o jaką wiedzę i praktykę chodzi, a także, jak powinny być one ze sobą powiązane. Wyraźniejsze odróżnienie obszaru wiedzy od praktyki ma miejsce, gdy mowa o nauce lub naukach, których przedmiotem jest obszar instytucji i praktyk nazywanych polityką społeczną. Taką konwencję przyjęto m.in. w nazwie jednego z komitetów Polskiej Akademii Nauk, która od 1999 roku brzmi "Komitet Nauk o Pracy i Polityce Społecznej", wcześniej drugi człon miał postać: „i Polityki Społecznej”.

Poniżej naszkicuję obraz obszaru instytucji i praktyk, głównie w perspektywie związków między polityką społeczną a państwem. W drugim kroku kilka bardzo skrótowych informacji o obszarze nauki i dydaktyki, tym razem z nieco większym uwzględnieniem wątków spoza polskiej polityki społecznej.

Polityka społeczna jako część rządu i samorządu

Początkowo "polityka socjalna", a potem "polityka społeczna" pojawia się w nazwie jednego z polskich ministerstw, czyli staje się oficjalnie częścią polskiego rządu. W1987 powstało Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej, w 1999 przemianowane na Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Połączono je potem z Ministerstwem Gospodarki, ale to rozwiązanie nie przetrwało długo i ostatecznie w 2004 powstało Ministerstwo Polityki Społecznej odpowiedzialne za dział administracji rządowej zabezpieczenie społeczne (m.in. ubezpieczenia społeczne bez zdrowotnego, pomoc społeczna, organizacje pozarządowe). Kolejny rząd powrócił do połączenia pracy i polityki społecznej w jednym ministerstwie i mamy obecnie znowu Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, które zajmuje się też nowym działem administracji rządowej, a mianowicie sprawami rodziny. Jest to powrót do bardzo długiej tradycji, gdyż już w okresie międzywojennym funkcjonowało w Polsce Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej (do 1932).

Przed 1987 rokiem mieliśmy Ministerstwo Pracy, Płac i Spraw Socjalnych. W 1972 r. „ubezpieczenia społeczne oraz zaopatrzenia emerytalne i rentowe" wracają do kompetencji tego ministerstwa, zostaje mu też podporządkowany Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Od 1960 roku istniał Komitet Pracy i Płac, jako kolegialny organ przy Radzie Ministrów. Na mocy ustawy z 1960 r. „sprawy ubezpieczeń społecznych oraz należące dotychczas do właściwości Ministra Pracy i Opieki Społecznej sprawy rent i zaopatrzeń przechodzą do zakresu działania Centralnego Zarządu Ubezpieczeń Społecznych, któremu nadaje się nazwę Zakład Ubezpieczeń Społecznych”. Powstało wówczas Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej, czyli opieka społeczna przyłączona została do Ministerstwa Zdrowia.

Jeszcze wcześniej, w 1945 r. powstało Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej, a w 1950 r. do Ministerstwa Zdrowia przekazano zadania z zakresu opieki społecznej nad dziećmi do lat trzech oraz nad kobietami ciężarnymi i karmiącymi. Niedługo przedtem wszystkie te kompetencje połączono w Ministerstwie Pracy, Opieki Społecznej i Zdrowia (od 1944 r.). W okresie międzywojennym istniały wspomniane wyżej: Ministerstwo Opieki Społecznej (od 1932 r.) oraz Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej (od 1918 r.).

Rząd centralny ma swoje regionalne organy w postaci wojewodów. We wszystkich urzędach wojewódzkich zostały wyodrębnione Wydziały Polityki Społecznej, np. w urzędzie wrocławskim podzielony został on na oddziały: infrastruktury socjalnej, zabezpieczenia społecznego, zdrowia, pracy, zamiejscowe. Podlegały mu również Wojewódzki Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności oraz Wojewódzka Komisja Dialogu Społecznego (stan na 2008 rok).

Rząd utożsamia się z władzą wykonawczą ale potraktowany szerzej obejmuje również władzę ustawodawczą. W Sejmie i Senacie mamy stałe komisje, które zajmują się sprawami z zakresu polityki społecznej, obecnie są to: Seimowa Komisia Polityki Społecznej i Rodziny i Senacka Komisia Rodziny i Polityki Społecznej.