skanowanie0031 (22)

w latach 1989-1991 to m.in. bardzo korzystna dla bezrobotnych ustawa o zatrudnieniu (szybko zmieniona na mniej korzystną) i ustawa o pomocy społecznej (m.in. budowa od zera Ośrodków Pomocy Społecznej w każdej gminie). Razem z rozwiązaniami, które miały ułatwić przechodzenie na renty inwalidzkie i wcześniejsze emerytury interpretuje się te reformy jako osłonę socjalną dla szybkiego budowania instytucji typowych dla współczesnego kapitalizmu. W okresie przejściowym od upaństwowionej i centralnie planowanej do prywatnej i tylko pośrednio regulowanej gospodarki wolnokonkurencyjnej pojawia się wysokie bezrobocie i wzrasta zagrożenie ubóstwem, co bez osłony socjalnej zagraża buntem przeciwko reformom transformacyjnym. Fala strajków z 1992 roku może być uznana za pierwsze przejawy możliwości takiego buntu. W 1993 roku Prezydent rozwiązuje Sejm i w wyborach z tego roku wygrywają partie postkomunistyczne o profilu lewicowym Sojusz Lewicy Demokratycznej i Polskie Stronnictwo Ludowe. Powołanie w 1994 roku Komisji Trójstronnej do Spraw Społeczno-Gospodarczych oznaczało również krok w kierunku większej demokratyzacji transformacji ustrojowej, za której symboliczne i wstępne zakończenie można uznać przyjęcie Konstytucji w 1997 roku.

Duże zmiany w polityce społecznej przyniosła zmiana polityczna po wyborach, które odbyły się w tym samym roku. Koalicja Akcji Wyborczej Solidarność i Unii Wolności przeprowadziła cztery radykalne reformy struktury administracyjnej państwa, ubezpieczeń społecznych (głównie emerytalnych), opieki zdrowotnej i szkolnictwa. Trzeba jednak pamiętać, że ustawy reformujące ubezpieczenia społeczne i ochronę zdrowia zostały po części uchwalone przez poprzedni parlament zdominowany przez lewicę. Wygrana wyborów przez SLD w 2001 i późniejsze rządy tej partii również przyniosły sporo zmian w polityce społecznej, chociaż mniej fundamentalnych niż 4 reformy rządu J. Buzka. Myślę tu głównie o nowych ustawach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, o świadczeniach na rzecz rodziny, o pomocy społecznej oraz o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, a także o zatrudnieniu socjalnym. Trzeba też pamiętać o istotnej zmianie kierunku reformowania służby zdrowia, co kojarzone jest przede wszystkim z ministrem Mariuszem Łapińskim. Zmiana ta została jednak zakwestionowana przez Trybunał Konstytucyjny.

Kolejne wybory przynoszą zwycięstwo Prawa i Sprawiedliwości z hasłem Polski solidarnej przeciwko Polsce liberalnej. Pierwszym spektakularnym i kontrowersyjnym symbolem polityki społecznej po wyborach z 2005 roku było zapewne „becikowe”, czyli zwiększenie świadczeń pieniężnych z tytułu urodzenia dziecka. Za klamrę zamykającą skrócenie Sejmu V kadencji można uznać bardzo wysokie ulgi podatkowe na dzieci. Warto też wspomnieć o wzmocnieniu pozyciiPaństwowei Inspekcji Pracy, a także ambitnym projekcie ustawy o zasadach prowadzenia polityki społecznej, która nie została jednak uchwalona.

Znaczenie Unii Europejskiej dla polskiej polityki społecznej rosło wraz ze zbliżaniem się terminu akcesji w 2004 roku oraz przełamywaniem impasu związanego z brytyjską opozycją wobec rozszerzania kompetencji tej organizacji na sprawy społeczne i socjalne. Przełomowy pod tym względem był Traktat Amsterdamski, który wszedł w życie w 1999 roku i dał podstawy dla Europejskiej Strategii Zatrudnienia oraz innych strategii i programów realizowanych z pomocą Otwartej Metody Koordynacji (w zakresie ubóstwa i wykluczenia społecznego, zabezpieczenia emerytalnego, ochrony zdrowia i opieki długoterminowej). Istotne znacznie mają też dyrektywy UE w sprawach pracowniczych.

Dyscyplina wiedzy i ruch naukowy w Polsce

Polityka społeczna jest interdyscyplinarną nauką o kwestiach i problemach społecznych oraz ich racjonalnym rozwiązywaniu. Ma ona w Polsce tradycje sięgające roku 1920, kiedy powstał Instytut Gospodarstwa Społecznego i roku 1924, gdy powołano do życia Polskie Towarzystwo Polityki Społecznej (PTPS). Naukowcy tworzący pierwszą z tych instytucji badali głównie warunki życia, a analizy pamiętników bezrobotnych, chłopów i emigrantów stanowią klasykę polskich nauk społecznych. W pierwszym wydawnictwie PTPS pt. „Cele i zadania polityki społecznej” wskazano m.in. doniosłość racjonalnej polityki społecznej oraz pobudzania „szerszych kół społeczeństwa do współpracy przy rozwiązywaniu licznych zagadnień, które przedstawia kwestia socjalna". Za główne przeszkody w osiąganiu zoatały zunane demagogia i dyletantyzm. Badania i kształcenie w zakresie polityki społecznej wciąż dają nadzieję na ich przezwyciężenie. Warto też wspomnieć o Instytucie Spraw Społecznych, który powstał w 1931 roku i zajmował się „badaniami naukowymi, pracami propagandowymi i pedagogicznymi w zakresie ochrony pracy, ubezpieczeń społecznych, rynku pracy, bezrobocia, emigracji i opieki społecznej”.

Po II wojnie światowej staliniści nie doceniali polityki społecznej, w szczególności jeżeli wiązała się z niezależną działalnością m.in. nie pozwolono na reaktywowanie PTPS (doszło do tego dopiero w 1993 r.). Nowy ustrój miał być rozwiązaniem wszystkich problemów, np. wyzysku, bezrobocia i ubóstwa, które w doktrynie socjalistycznej powodował przede wszystkim kapitalizm. Dopiero po 1956 r. w wyniku buntu robotniczego doceniono zarówno praktyczne znaczenie polityki społecznej, a także pozwolono na