skanowanie0046 (24)

532

TABUŁA RABA

używa się go do oszacowywania procentu wariancji, wyjaśnianego przez dany czynnik^{1 2}.

Odziedziczalność jest częścią wariancji danej cechy, która koreluje z różnicami genetycznymi. Można ją mierzyć na kilka sposobów*. Najprostszy z nich polega na obliczeniu współczynnika korelacji między cechami bliźniąt jednojajowych, które zostały rozdzielone tuż po urodzeniu i wychowywały się osobno. Takie dzieci mają wszystkie geny wspólne, ale dorastały w zupełnie różnych środowiskach (w stosunku do wariancji czynników środowiskowych w badanej próbie), więc jakakolwiek korelacja między ich cechami musi być następstwem oddziaływania czynników genęiycznyeh. Można też porównywać bliźnięta jednojąjowe wychowywane w jednej rodzinie, które dzielą ze sobą wszystkie -genyH większość czynników środowiskowych, z dorastającymi razem bliźniętami dwujajo-wymi, które dzielą H| Sobą połowę genów i większość czynników środowiskowych (a dokładnie - mają wspólną połowę genów zróżnicowanych w badanej próbie, choć oczywiście dzielą ze sobą wszystkie geny uniwersalne dla gatunku ludzkiego). Jeśli badana korelacja okaże się wyższa w wypadku par bliźniąt jednojajowych, to przypuszczalnie będzie ona odzwierciedlać wpływ dodatkowych wspólnych genów. Im większa jest różnica między tymi dwoma współczynnikami korelacji, tym wyższy jest szacowany wskaźnik odziedziczałności. Jeszcze inna metoda polega na porównywaniu rodzeństwa biologicznego, które dzieli ze sobą połowę genów i większość czynników środowiskowych jfjl rodzeństwem adopcyjnym, które nie ma wspólnych genów (spośród tych, które różnicują badaną próbę), ale dorastało w podobnym środowisku.

Wyniki takich badań są bardzo zbliżone, niezależnie Ijdjegośsao mierzymy i w jaki sposób. Bliźnięta jednojąjowe wychowywane osobno są do sićjiie bardzo podobne; bliźnięta jednojąjowe wychowywane razem są do siebie bardziej podobne niż wspólnie dorastające bliźnięta dwujajowe; rodzeństwo biologiczne łączy ze sobą znacznie więcej podobieństw niż rodzeństwo adopcyjne³. Wszystko to przekłada się na stosunkowo wysokie współczynniki odziedziczałności, mieszczące się na ogół w przedziale od 0,25 do 0,75. Popularna interpretacja wyników tych badań głosi, że inteligencja, osobowość i osiągnięcia życiowe są dziedziczne w około 50% -co oznacza, że są w połowie korelatem lub pośrednim następstwem oddziaływania czynników genetycznych. Trudno jest określić ów związek ż większą dokładnością, ponieważ, współczynnik odziedziczałności przyj-

1

   Jensen, 1971.

2

   Plomin iin., 2001.

3

   Bouchard, 1994; Bouchard i in., 1990; Bouchard, 1998; Loehlin, 1992; Plomin, 19&£ Plomin iin., 2001.