skanowanie0092 (5)

Niewspólmierność

Żyjemy w epoce bogactwa informacji - informacji tak łatwo dostępnych, że niemal bezwartościowych. Za metaforę tego stanu rzeczy mogą posłużyć urządzenia wykorzystujące łączność bezprzewodową: zamiast podłączyć się pomyślnie do innego narzędzia w celu synchronizacji, komputer lub telefon wyposażony w łącze wi-fi na okrągło pławi się w morzu informacji. (Tak samo obecna „przestrzeń porównania”, zamiast wymagać, żeby różne dzida czy tradycje zostały celowo podłączone jedne do drugich, tak aby mogły się skomunikować, widzi je już jako połączone, pytanie tylko, w jaki sposób). Co sądziłby Marcel o niedostępności umysłu Albertyny, gdyby mógł w każdej chwili namierzyć ukochaną dzięki lokalizatorowi GPS, gdyby znał częstotliwość jej pulsu, przypuszczalny poziom seroto-niny, wyniki ostatnich pięciuset wyszukiwań zrobionych przez nią na Google, wartość transakcji dokonanych przy użyciu karty kredytowej w ubiegłym roku, jej profil na Friendsterze, listy numerów wprowadzonych do pamięci telefonu i dwudziestu pięciu piosenek, których słucha najczęściej? Problemem stałby się nie brak wskazówek, ale sposób ich przeanalizowania. Trawiącą Marcela żądzę Totalnego Rozpoznania Informacji trzeba by pewnie zaspokajać coraz lepiej uzasadnionymi powiązaniami jeszcze większej liczby danych. Oto interpretacja kontekstualna w najbardziej zapamiętałym wydaniu. Pytanie o to, jakie zamiary może mieć określona osoba, zaczyna nasycać się determinantami. Neurobiologia zaśmieca nasze intuicyjne rozumienie zamiaru, winy i uczucia swoimi uwagami o impulsach elektrycznych i reakcjach chemicznych. Już niedługo nasze życie mogą urozmaicić przytwierdzone do przedmiotów codziennego użytku mikroczipy działające w technologii RFID, z których każdy będzie wysyłać w przestrzeń nawet do osiemnastu biliardów możliwych do zebrania informacji¹.

Z tej perspektywy większość dzieł literackich wygląda jak relikty zamierzchłej, ubogiej w dane i wąskopasmowej epoki komunikacji.

Czytelnik literatury jest paleontologiem, który oskrobuje z ziemi i dopasowuje do siebie kilka kiepsko zachowanych kośd, żeby wyobrazić sobie zwierzę o wysokości dziesięciu pięter. Dzięki inicjatywie o nazwie Projekt Gutenberg Wojna i pokój w najprostszym formacie tekstowym i spakowanej wersji to zaledwie 1,15 MB danych, które można ściągnąć za darmo⁸³. Dzieło, które zwykłym czytelnikom pozwala zanurzyć się w swój świat na długie tygodnie, a osoby uprzedzone do czytania przeraża swoim rozmiarem na półce, zajmuje dokładnie tyle samo pamięci, co:

-    darmowy program do pisania CV;

-    którakolwiek z dziewiętnastu piosenek w formacie MP3 nagranych przez grupę Erie King and the Thin Linę;

-    jednominutowa próbka projektu The Sounds of Moo: The Young Polish Real Electronic Musie;

-    katalog rolet do okien łazienkowych w formacie PDF;

-    w zasadzie dowolne zdjęcie z wakacji, które przechowuję na twardym dysku.

Uważne czytanie i paradoksy tradycyjnej krytyki literackiej musiały być przejawami ubogich w informacje systemów komunikacyjnych przeszłości, kiedy jeszcze przykładano wagę do szczegółu. Kiedy w 1631 r. przedruk Biblii Króla Jakuba siódme przykazanie przytoczył w kształcie: „Będziesz cudzołożył”, była to znacząca różnica, tymczasem dokonująca pomiaru jasności milionów punktów matrycy fotografia cyfrowa może zgubić więcej niż trzy piksele i nikt tego nie zauważy. Istotnie, literackość literatury ma wiele wspólnego ze zmianą ogniskowej, obdarzaniem detali niewspółmierną ilością uwagjTtJzytanie literatury wcześniejszej m^najngw$z& jest-3M3fe, prawą do odmiennego epistemologicznie świata.

Nasi studenci, proszeni o samodzielne zebranie informacji, otwierają Google i wklepują hasła wyszukiwania: „piotr natasza psychologia miłość”. Ciężko - niezręcznie, wbrew intuicyjnemu rozeznaniu - jest ich przekonać, żeby poszli do biblioteki, zdjęli z regałów kilka książek, przeczytali je i sporządzili notatki. Dlaczego niby mieliby to robić? Świat według Google jest ogromny (i ciągle się rozszerza, odkąd zawartość całych bibliotek skanuje się i umiesz-

"h Zob. www.giitenberg.org.

1

D. McCullough, RFID Tags: Big Brother in Smali Packages, CNET News. com., 13 I 2003 (http://news.c0m.c0m/2010-1069-980325.html). O kłopotach z archiwizowaniem eksplozji informacji pisze A. Stille, The Futurę ofthe Past, New York: Farrar, Straus & Giroux, 2002, natomiast o przemianie informacyjnego niedostatku w nadmiar - J. Schnapp, No Futurę, w: The Futurę ofLiterary Studies, red. H.U. Gumbrecht, W. Moser, Edmonton: CCLAP, 2001, 8. 90-96.