skanuj0003 (246)

INTERAKCJE

Stosując jednocześnie kilka leków należy liczyć się z możliwością wystąpienia interakcji, czyli wzajemnego oddziaływania pomiędzy podanymi substancjami leczniczymi. Skutki wpływu jednego leku na działanie drugiego mogą pojawiać się zarówno w organizmie człowieka, jak i podczas sporządzania leków recepturowych. Interakcje w organizmie polegają na nasileniu lub hamowaniu działania jednego z nich, pojawieniu się nowego jakościowo działania, zmianie kinetyki lub metabolizmu leków. Natomiast interakcje w recepturze związane są z powstaniem niezgodności fizycznych i chemicznych leków, czy też niemożnością otrzymania wymaganej postaci leku.

Uwzględniając czynniki wpływające na działanie leków można wyróżnić 3 rodzaje interakcji:

A.    interakcje w fazie farmaceutycznej (inaczej niezgodności recepturowe, lncompatibilitates),

B.    interakcje w fazie farmakokinetycznej,

C.    interakcje w fazie farmakodynamicznej.

Interakcje w fazie farmaceutycznej (lncompatibilitates), zwane niezgodnościami recepturowymi, najczęściej występują podczas przygotowywania leku. W zależności od rodzaju reakcji, jaka może zachodzić pomiędzy substancjami, wyróżniamy niezgodności fizyczne, chemiczne i fizjofarmakody namiczne (omówione zostaną w dalszych rozdziałach).

Interakcje w fazie farmakokinetycznej mogą pojawiać się na etapie wchłaniania substancji leczniczej, dystrybucji leku w ustroju (wiązanie z białkami i transport błonowy), biotransformacji i wydalania z organizmu.

I. Wchłanianie.

Na szybkość absorpcji (wchłaniania) leków z przewodu pokarmowego mają wpływ takie czynniki jak: obecność pokarmu, używek i innych leków przyjmowanych przez chorego, stężenie jonów wodorowych w poszczególnych odcinkach układu pokarmowego i stopień dysocjacji leków, a także równoczesne stosowanie leków modyfikujących motorykę żołądka czy jelit Aby lek został wchłonięty z przewodu pokarmowego musi najpierw ulec rozpuszczeniu w soku żołądkowym lub jelitowym, co ściśle związane jest z pH poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego (pokarm oraz leki podawane równocześnie mogą zmieniać to pH).

1.1. Pokarm może wchodzić w interakcje z substancjami leczniczymi zarówno przed ich wchłonięciem, jak i podczas wchłaniania. Związane to jest z jego wpływem na:

a.    pH w żołądku czy jelitach,

b.    adsorpcję leków przez niektóre składniki diety,

c.    lepkość środowiska (np. pektyny zwiększając lepkość treści jelitowej powodują zmniejszenie szybkości dyfuzji leków i tym samym wolniejsze ich wchłanianie),

d.    perystaltykę czy szybkość opróżniania jelit.

Podanie leku na czczo sprawia, że czas jego przebywania w żołądku jest krótki (kilkadziesiąt minut). Natomiast lek podany w czasie lub po posiłku może tam pozostawać nawet kilka godzin, co zwiększa możliwość wystąpienia interakcji wpływających na jego wchłanianie.

Dlatego tak ważne jest przypominanie pacjentom o konieczności czytania ulotek informacyjnych w celu zapoznania się ze sposobem przyjmowania danego leku, a mianowicie w jakim czasie należy go przyjmować (przed, po czy podczas posiłku) oraz czy należy go popijać wyłącznie wodą, czy też można innymi płynami (soki, herbata).

Wchłanianie i w konsekwencji dostępność biologiczna leków zależy również od tego, jaką ilością płynu popijana jest tabletka czy kapsułka, np. wyższe stężenia we krwi aspiryny i amoksycyliny obserwowano po przyjęciu tych leków z większą ilością wody (250 ml).

Przykłady interakcji leków z pokarmem:

*    Tworzenie przez tetracykliny i fluorochinolony chelatów z jonami wapnia, glinu, magnezu utrudnia wchłanianie leków. Dlatego nie zaleca się spożywania pokarmów bogatych w wyżej wymieniane jony (mleko, nabiał, preparaty witaminowe z dodatkiem mikro- i makroelementów, itp.) bezpośrednio przed, jak i po przyjęciu tetracyklin i fluorochinolonów.

*    Słabo wchłaniane kompleksy mogą również powstawać pomiędzy zawartymi w pokarmach kwasami tłuszczowymi a chinaprylem, a także pomiędzy karagenem, kazeinami, skrobią kukurydzianą czy olejem kokosowym a fcnytoiną (stężenie we krwi fenytoiny może obniżyć się nawet o 50%).

4