skanuj0004 (399)

życia człowieka. Odnosi się do wszystkich relacji osoby w jej otoczeniem i z nią samą. Obejmuje więc życie rodzinne, pracę zarobkową, naukę i inne zobowią-zania, a jednocześnie widać związek tej sfery życia z rozwojem poszczególnych dziedzin gospodarki i kultury, jej udział w kształtowaniu i upowszechnianiu wzorów szeroko pojmowanej konsumpcji.

Przyjmując, że czas wolny jest wartością, należy zdawać sobie sprawę z konsekwencji takiego stanowiska. Otóż, jak każda wartość, wymaga pewnych poświęceń, nakładów, zwłaszcza środków finansowych. Im wyżej cenimy tę wartość, tym większe nakłady jesteśmy gotowi ponieść, by ją posiąść, urzeczywistnić. Ten sposób rozumowania nie zawsze w pełni przebija się do świadomości ludzi, zwłaszcza dorosłych, którzy wprawdzie cenią sobie wartość wypoczywania, ale bardziej zgodnie z XIX-wiecznym rozumieniem ekonomistów, według których, dobry wypoczynek jest warunkiem skuteczności i efektywności w pracy. Zabawa i rozwijanie własnych zainteresowań dla wielu osób są raczej wyrazem swoistej fanaberii, na którą tylko niektórzy mogą sobie pozwolić. Takie opinie nasuwają się pod wpływem obserwowania podziału środków finansowych na poszczególne dziedziny życia, zarówno w wymiarze całego kraju jak i w skali lokalnej, także w szkole.

Wskazane argumenty służą podkreśleniu rangi tego czasu w życiu pojedynczej osoby oraz w funkcjonowaniu wspólnot społecznych. Tym bardziej konieczne wydaje się podjęcie próby zdefiniowania terminu, który jest przedmiotem tej analizy. Zdaję sobie sprawę z tego, iż w opinii wielu ludzi jest to akademickie rozważanie, przecież „każdy wie co to jest*’. Jednocześnie wskazane wyżej przykłady niejednoznaczności istotnie ważą na teorii i praktyce edukacyjnego wykorzystywania jego potencjału.

; W naukach społecznych, jako wyjściową przyjmuje się definicję francuskiego socjologa Jofrre'a Dumazediera (1962, s. 27), według którego:

czas wolny jest zespołem zajęć, którym jednostka oddawać się może z własnej woli bądź dla odpoczynku, bądź dla rozrywki, bądź dla rozwoju swych wiadomości lub bezinteresownego kształcenia się, względnie dla swego dobrowolnego uczestnictwa w życiu społecznym, po wyzwoleniu się od obowiąz-ków zawodowych, rodzinnych i społecznych.

. Wprawdzie wyróżnione są w niej te czynności, które zostały uznane za obowiązkowe i, jako takie, oddzielone od tych, które są dobrowolne, niemniej jednak posługiwanie się tą definicją w opisywaniu i interpretowaniu zjawiska o nazwie „czas wolny” natrafia na wiele trudności. Dotyczy to między innymi tej sfery życia przedstawicieli niektórych grup i środowisk; na przykład „czas wolny” uczonych albo duchownych, to znaczy osób, które nieustannie zaangażowane są w swoje problemy zawodowe, trudny jest do wyraźnego oddzielenia od zajęć obowiązkowych (Roberts, 1978, s. 5). Dlatego, obok tej definicji przyjmuje się taką, która zawiera funkcjonalny podział rodzajów aktywności. „Czas wolny” jest zatem tą sferą życiowej aktywności osoby, w której ma ona możliwość wielostronnego rozwijania swoich dyspozycji i sprawności oraz wypoczywania po spełnieniu obowiązków.

Wskazane definicje nie zawsze można wprost zastosować do analizy czasu wolnego tych grup, których dobrowolność jest ograniczona ze względu na stan dojrzałości i samodzielności ich członków. W takiej sytuacji są między innymi dzieci i młodzi ludzie, nad którymi opiekę sprawują dorośli. Obecnie coraz wyraźniej stawja^tagutania o prawomocność posługiwania się tym termin^^ woDę^\ dzieci, które objęte są ciągłą,

21

&