skanuj0004 (423)

niczą oni w innych systemach ekonomicznych, ich. rodziny inaczej zdobywają środki zaspokojenia potrzeb, słowem — są wychowani w różnych kulturach. '

I Tak więc socjalizacja kształtuje osobowość człowieka i przystosowuje gó do życia w zbiorowości, umożliwia mu porozumiewanie się i inteligentne działanie w jej ramach, uczy, jak się trzeba zachowywać, by Osiągać cele życiowe.

\J3y Drugi mechanizm działania kultury polega na tym, że ustanawia ona systemy '^atJości i kryteria określające wartości. Zacznijmy znowu od potrzeb wrodzonj~ch. Potrzebą jest wszelkie wymaganie organizmu, wrodzone lub nabyte, wywołujące poczucie braku czegoś i zmuszające do działania. Potrzeby są wrodzone i nabyte, mają one stale tendencje do rośnięcia i ten fakt, że nigdy nie mogą być zaspokojone w pełni stanowi istotny mechanizm rozwoju jednostek i społeczeństw. Jednostki i grupy pewnym potrzebom nadają większą ważność, przekształcając je w interesy. Interesy mogą być różnego rodzaju: ekonomiczne, polityczne, estetyczne, religijne, tzn. że różni ludzie nadają niektórym potrzebom szczególną ważność. Np.- interesy ekonomiczne to ważność przypisywana zdobywaniu środków zaspokojenia potrzeb, lub ważność przypisywana ekspansji gospodarczej, ważność przypisywana zabezpieczeniu surowców, rynku zbytu itp. Poszczególne potrzeby oraz interesy mogą być zaspokajane w różny sposób przy pomocy różnych przedmiotów, zatem jednostki i grupy muszą ciągle wybierać między różnymi sposobami i środkami zaspokojenia swoich notryph Muszą także dokonywać wyboru między różnymi potrzebami i interesami, ponieważ nie wszystkie mogą być równocześnie zaspokojone i jednym trzeba dać pierwszeństwo przed innymi. Np. głód może być zaspokojony różnymi potrawami a pragnienie różnymi napojami i każdy głodny przychodzący do restauracji dokonuje wyboru z jadłospisu. Ochronę przed zimnem mogą zapewnić różne rodzaje ubrań, ubrania można sporządząćSk różnych materiałów i szyć je według różnej mody — to przykłady wyborów dokonywanych w życiu codziennym. Można wykonywać różne zawody i decyzja wyboru zawodu jest już bardziej skomplikowana. Jeszcze bardziej skomplikowane są decyzje wyboru stojące przed kierownikiem przed-, siębiorstwa, który musi zdecydować, ćo produkować, jakimi metodami, w jakich ilościach itp. Całe narody łub ich grupy kierownicze muszą, dokonać wyboru między metodami rozwoju gospodarczego — np. industrializacja czy intensywny rozwój rolnictwa, a jeżeli industrializacja, to jakie typy przemysłu, gdzie ulokowane itp. Każdy taki wybór jest rozpatrywany z różnych aspektów, ale decyzja ostateczna jest wyznaczona celami, które chce się osiągnąć i które uważa się za szczególnie ważne i cenne. Inaczej mówiąc, decyzje wyboru są zawsze zorientowane przez pewne wartości i przez kryteria określaJąće~skaię Wartości/ Wybiera^Ię~npT^zawód górnika^ który jest zawodem trudnym i niebezpiecznym, ale wybiera się go, ponieważ daje dobre zarobki i wysoki prestiż w społeczeństwie. Zatem zarobki i prestiż są wartościami, dla których jednostka godzi się na trudną pracę i niebezpieczeństwa związane z pracą pod ziemią,...

Pojęcie wartości występuje w etyce, ekonomii, .filozofii, socjologii i innych naukach społecznych. Używane jest także w języku potocznym i dlatego ma bardzo wiele znaczeń.; My tutaj będziemy nazywali wartością dowolny przedmiot materialny lub idealny, ideę lub instytucję, przedmiot rzeczywisfyMub wyimaginowany,~yr^tósun[in^—ćIo~1<tórego jednostki -lub zbiorowości przyjmują postawę szacunku, przypisują mu

97

7 — J. Szczepański