skanuj0013

80

się ślepy z wrodzoną kataraktą, po operacji przywracającej mu wzrok? Jak dochodzimy do skorelowania informacji otrzymywanych za pośrednictwem wzroku, dotyku i słuchu z postrzeganiem jednego spójnego świata? Żyjący w tym samym czasie co Locke oksfordczyk Willis, a także fizjologowie-matematycy z Acadśmie des Sciences⁵² podnieśli analogiczną kwestię, jak mianowicie ów postrzegany przez ludzi świat ma się do światów dostępnych dla różnorodnych aparatów zmysłowych różnych kręgowców i bezkręgowców. Ciągle jeszcze próbujemy znaleźć odpowiedź na te pytania. Mają one praktyczne zastosowanie w ćwiczeniach przedoperacyjnych w przypadkach u-leczalnych defektów. Przede wszystkim zaś rzucają one światło na złożoność najbardziej złożonego i ludzkiego spośród wszystkich ludzkich zjawisk - samej mowy.

1967, s. 4-6. Na temat omówień tą) kwrn.UI w iwląultu t mową, por, Dbnu Diderot, Lettre sur les aveugl$s, ć 1‘UMOgt </«• wum ful MIMOWI    par lent, Paris 1751;;

E. Bonnot De Condillac, Tralli </«*.« smuillunti MM, om Loglqui_t 1780, w: Oeuvres completes, III, s. XXII, Pilił 1798,

⁵² Willis, De anlma brutorum, 1, M Mil    1'Acadimti royale des

Sciences,!, 1733,8.18-19,36 37 (rok 1677), 11 / (• "•» W0)i > 79 (rok 1674), 223-228 (rok 1677), 243-248 (rok 1678), 278 281 (fuk 1679), IW IM(fOk I6H4); por. Mbrbbnne, La veriłś des Sciences, i. 16-20.

4

Historyczne konteksty dowodów probabilistycznych*

I

Historia Arystomenesa, opisana w rzymskiej powieści Metamorfozy albo Zloty Osioł Apulejusza, ukazuje szczególny sposób pojmowania przypadku i fortuny w świecie starożytnym^{1 2}. Apulejusz tworzył w II wieku po narodzeniu Chrystusa. Postać z jego utworu, Arystomenes, odnajduje w czasie podróży dawno utraconego przyjaciela, będącego teraz w opłakanym stanie, pół żywego z głodu, odzianego w odrażające łachmany. Na jego pozdrowienia przyjaciel odpowiada, prosząc go, by trzymał się odeń z dala i pozwolił czynić Fortunie, co jej się podoba, i tak długo, jak jej się będzie podobało. Zamiast tak postąpić, Arystomenes bierze go do łaźni, dokładnie szoruje, daje mu czyste ubranie, dobre jedzenie i łóżko w gospodzie. Ostrzeżenie przyjaciela było jednak słuszne. Zły los czyha tuż tuż

1

* Tekst ten ukazał się najpierw po angielsku, pod tytułem Contingent expectation : and uncertain choice: historical contexts of arguments form probabilities, w: The Rational lh‘Arts of Living, ed. A. C. Crombie and N. G. Siraisi, Smith College Studies in History,

, Northampton, Mass. 1986.

2

Artykuł ten opiera się na odpowiednich rozdziałach mojej książki Styles of Scientific Thinking in the European Tradition, Gerald Duckworth & Co., London, 1986, zawierających pełną dokumentację zarówno źródeł oryginalnych, jak i dotyczącą tych licznych sugestii, które zawdzięczam innym badaczom. Wcześniejsza wersja ukazała się jako Pari sur le hazard et choix dans Tincertain, w: Medicine et probabilltśs: Actes de la journee d'etudes du 15 dicembre 1979, ćd. A. Fagot, Paris 1982, s. 1-42. Podstawowe || informacje na temat większości wymienianych tu postaci znajdzie czytelnik w: Dictionary : of Scientific Biography, ed. C.C. Gillispie, New York 1970-1980, 16 t.