skanuj0005

10 ABSTRAKT

Iawiając się nad bstrahujemy od cRy nieparzystą rmalnym polega giczny) danego —* klasy A.) □zostających do o ważności, tzn. i pod pewnym isa A. od -ł re-lona na zbiorze t a należący do jako „||af|_R”) rich elementów w relacji R do p.Nklasa A. od ieku', określona na przez Jana, ludzi, którzy są

Rówieśnikami Jana. [AW]

ABSlKRAKT (łac. abstractus - oddzielony, odłączony, oderwany) - niektórzy uważają, że każdej nazwie ogólnej odpowiada pewien A., czyli przedmiot abstrakcyjny, w wypadku przymiotników utożsamiany najczęściej z cechą (np. rozumność) a/w wypadku rzeczowników z wzorcem (idea człowieka, resp. człowiek „w ogófe”). jL jest wytworem myślowego procesu aąstrsuiowania (odrywania), który polega na ponunięciu swoistych własności —» desygnatówyiazwy ogólnej i rozważaniu tylko cech wspómych wszystkim desygnatom; ma to być yprzeomiot nieczasoprzestrzenny, a więc niezmienny, nieobserwowalny, niematerialny. Charakterystyka ta jest niemal wyłącznie negatywna A trudno jest podać takie własności „pozytywne”, które byłyby przypisywanej. powszechnie. Taką cechą mogłaby być np/ dostępność intuicji intelektualnej, odrzucanej jednak przez\—> empiryzm. Do A. zalicza się m.in. obiekty matematyczne, w tym —» zbiory teoriomnogościowe, choć trudno byłoby podać procedurę abstrahowania prowadzącą do przedmiotów matematyki. Jedynce w wypadku najprostszych obiektów geometrii (punkt, prosta) czy arytmetyki (liczba) można by mówić o pewnym abstrahowaniu od własności odpowiednio dobranych przedmiotów fizykalnych,•'hp. kropek czy linii. [TB]

ABSURD (łac. absurdus - rażący uszy, niedorzeczny) - 1) Wyrażenie wewnętrznie^ sprzeczhe czyli takie, z którego można wy-prowadzic\zdania pozostające w stosimku —> sprzecznossk 2) Zdanie jawnie fałszywe. Do tego drugiegfcyZnaczenia nawiązuje dowodzenie nie wprosłMzw. reductió ad absurdum (inaczej —» apagogięzny ęjowód). [WK]

AFEKT (łac. ąjfectus - narfii^fcność, pożądanie, wzburzenie, wzruszanie) - krótkotrwałe silne uczucie, uzależnione od temperamentu człowieka, znacząco^ osłabiające jego samokontrolę zachowaiua. W filozofii —» stoicy mu i Descartes^A. stanowią przeszkodę możliwości zdobycia przez człowieka —» dobra, mimo że/w pewnych granicach są one dla niego-Hzyteczne. [LGJ

AGNOSTYCYZM (gr. dgnostos - nieznany, niepoznawalny) - 1) Przekonanie o niepozna-walności świata, a raczej pewnej jego sfery (pozazjawiskowej). Termin A. wprowadził T.H. Huxley dla określenia poglądów H. Spencera, który uważał, że poza zasięgiem —» nauki leży sfera tego, co „niepoznawalne”.

A. przybierał różne formy. D. Hume sądził, że nie wiemy czy istnieje rzeczywistość poza naszymi wrażeniami a jeśli istnieje, to jej nigdy nie poznamy. I. Kant twierdził, że „rzeczy w sobie” (Nodmena) istnieją, ale są niepoznawalne, poznajemy bowiem tylko „rzeczy dla nas” (gr.phainómena). Czasem A. przybierał bardziej konkretną postać. A. Comte mówił, że nigdy nie poznamy składu chemicznego gwiazd (wkrótce jednak wynaleziono analizę widmową, która to umożliwiła). E. du Bois Reymond utrzymywał, że nie znamy pochodzenia i —> istoty —» materii, siły, —* życia,

—* świadomości i nigdy ich nie poznamy (ig-noramus, ignorabimuś). Większość uczonych i filozofów krytykuje A., wskazując na to, że —» nauka stopniowo zdobywa coraz więcej —> wiedzy na temat wymienionych tu i podobnych zagadnień. 2) A. religijny - pogląd, że nie Wiemy czy —» Bóg istnieje, albo też, że Bóg, jeśli istnieje, jest niepoznawalny. [WK]

AGRESJA (łac. aggressio - napad) - forma zachowania, charakteryzująca się demonstracją siły lub użyciem siły w stosunku do in

nych ludzi lub; grup ludzi do in rać różne form; demonstracji ni wrogości do st: interpretacje A. się przejaw mk stłumienia instyi snym dzieciństw tuje A. jako kon ludzkiej w proc K. Lorenz uważ zwierzęcego i !■ wewnątrzgatunk

AHINSA (sans^: niekrzywdzetik' mocy wobec feto indyjskich, w f. występująca w < A. jest wiara w p poza czasokres wystąpienie nieb nie respektujące

AKADEMIA (■. założona przez \ łożonym niedale bogu-herosowi i została zamknic-i niana. Pod wzgi-. warzyszeniem i$| stał scholarcha-’ przez Platona, a ¹ w niej — obok —> tronomię, nauki W dziejach A. okresów. Pierws. rą (IV-IIf w. p.n dany jej przez ?. nizm z domieszl giej, nazywanej zwyciężył za spi kierunek sceptyc kowany za czas - twórcy Trzeciej Za czasów Filona. tej A. zapanował tonizm, który po. kalonu twórcy Pi platońsko-arysto;