skanuj0019 (218)

224 SPOŁECZNOŚCI LOKALNE

tem działania, orientującym się w swym działaniu zarówno na siebie, jak i na innych. Obiekt działania ma zawsze określone „znaczenie”, „sens”, jest „czymś”, zarówno dla siebie, jak i dla innych. Samo zjawisko interakcji składa się z następujących komponentów: 1) pewnego układu „jednostek”, które działają jedna na drugą i odwrotnie; 2) określonego zestawu kodów, określeń, reguł, które „strukturalizują” zarówno orientacje jednostek - podmiotów, jak i samą interakcję; 3) ułożonego i „uwzorcowanego” systemu albo procesu samej interakcji - działania wzajemnego na siebie; 4) środowiska, w którym system interakcji zachodzi.

W badaniach społeczności lokalnej stanowisko interakcyjne reprezentuje H. T. Kaufman. Zdaniem Kaufmana społeczność lokalna jest i powinna być ujmowana jako siedziba, miejsce albo kompleks interakcji zorientowanych (nastawionych) lokalnie³⁹... Społeczność lokalna sprowadza się do szeregu zachodzących na siebie układów interakcji, celowo kierowanych przez ludzi oddziaływań na siebie, a wynikających ze wspólnego zamieszkiwania w danej miejscowości, w danej wyodrębnionej przestrzeni.

I. T. Sanders w swym podręczniku poświęconym społeczności lokalnej rozwija taką wiedzę o grupach lokalnych pojętych interakcyjnie. Wszystkie zjawiska zachodzące w społecznościach wiejskich i miejskich są traktowane jako obserwowalne zachowania jednostek i mniejszych grup na danym obszarze - działania i oddziaływania na siebie. Interakcje traktowane są jako występujące w różnych formach i typach, a więc w różnych stosunkach społecznych, grupy takich procesów, jak konflikt, adaptacja, asymilacja, współzawodnictwo czy też kontrola społeczna albo proces industrializacji i urbanizacji⁴⁰. Wprowadzone są koncepcje integracji grupy. Jeśli wejrzeć w treść książki, ujęcie to - poza deklaracjami, terminologią - niewiele się różni od ujęcia funkcjonalnego; większe odrębności występują dopiero w „subkoncepcji” interakcjonizmu symbolicznego.

Ostrzej wyraziła swą odrębność i bardziej rozwinęła się w ostatnich latach koncepcja traktowania społeczności lokalnej jako sieci (network) interakcji zachodzących w danym zbiorze ludzi. Badania i wyjaśnianie pod tą „firmą” określa się również jako badania sieci, siatki {the network approaches)^ Podobnie jak w całym kierunku interakcyjnym, również w tym odłamie podstawową kategorią pojęciową i podstawowym przejawem społeczności lokalnej są mię- ^{1 2} dzypersonalne powiązania czy całe struktury, siatki tych wzajemnych powiązań (czyli powtarzalnych, unormowanych, oczekiwanych interakcji), a nie - jak w analizie strukturalnej - samych jednostek społecznych, elementów, z jakich społeczność lokalna się składa^Społeczność lokalna, a w tym miasto, które jest najczęściej obiektem badań, jest traktowana jako siatka powiązań między ludźmi lub innymi jednostkami składowymi. Wszystkie zagadnienia i funkcjonowanie całej społeczności są ujmowane w terminach układów, powiązań, połączeń i procesów zachodzących między częściami składowymi. Socjologiczne ujęcie miasta - wedle tej koncepcji - to traktowanie go jako wielości siatek społecznych powiązań, a nie jako konglomeratu ludzi i instytucji.

Zdaniem przedstawicieli tego stanowiska więzi i połączenia między jednostkami i podgrupami w społeczności lokalnej są ich rdzeniem; ich stan, rozwój, zmiany decydują o stanie i zmianach całości. Społeczność lokalna bowiem jest kompleksem siatek stosunków, jakie w danym zbiorze ludzie tworzą dla określonych celów³. Spośród reprezentantów tej koncepcji, w szczególności uprawiających badania empiryczne, wymienić należy takie nazwiska, jak J. A. Bar-nes, J. C. Mitchell, E. Bott, E. Lauman.

Stanowisko teorii działania

Louis Wirth zauważa, iż od czasu Herberta Spencera i Augusta Comte’a ścierają się w socjologii dwie orientacje w pojmowaniu „więzi społecznej”. Spencer traktował ją jako kompleks stosunków wynikających z podziału pracy, współzawodnictwa i wzajemnej zależności, a Comte jako zgodność, wspólną kulturę, wspólne doświadczenia, cele, „zrozumienie”⁴. Durkheim wyróżniając dWa „idealne” typy solidarności: organiczną i mechaniczną, wyjaśnia jednocześnie, iż „solidarność mechaniczna” wiąże bezpośrednio jednostkę ze społeczeństwem i jest ona wspólnością wierzeń, poglądów, wspólnych senty-

Toward an Interactional Conception of Community, „Social For-

1

³⁹ H. T. Kaufman, ces”, 38 (1959).

2

S a n d e r s, dz. cyt.

3

   Zob. J. R. S e e 1 y, R. A. S i m, E. W. K. L o o s 1 e y, Crestword, Height, Basic Books 1963, s. 3-11. Przykład klasycznego studium opartego na tej koncepcji to praca J. A. Bar-nesa Class and Commitees in a Norwegian Island Parish, [w:] The Community. A Comparative Perspective, s. 122-139.

4

   L. Wirth, The Scope and Problems of the Community, [w:] Louis Wirth on Cities and Social Life, University of Chicago 1964, s. 165-175.