skanuj0021 (77)

ojca^do oddania go na naukę drukarstwa. Starszy brat Franklinu rozpoczął w i720 r. wydawanie jednej z pierwszych gazet na terenie późniejszych Stanów Zjednoczonych. Beniamin pracował przy jej wydawaniu jako drukarz, pisując do niej jednocześnie artykuły pod pseudonimem. Nieporozumienia z bratem skłoniły Beniamina do rzucenia tej pracy. Mając lat 17 rozpoczął samodzielne życie klasycznego self-made mana. Próbował szczęścia w New-Yorku, potem w Filadelfii. Przechodził przez biedę, niepowodzenia i zawody._ Żądza przygód pchnęła go do Anglii. W tę nie lada naówczas podróż wybrał się z przyjacielem, który wierzył, że jego talent poetycki zostanie należycie w Anglii doceniony. Pobyt w Anglii w ciągu półtora roku wpłynął bardzo na rozwój Franklina, który w chwili przyjazdu do starej ojczyzny miał zaledwie 18 lat. Życie kulturalne w Anglii było wtedy bardzo bujne. Drukarnie miały co drukować, co pozwoliło Franklinowi znaleźć dobrze płatną pracę w swoim zawodzie. Teatry miały atrakcyjne programy. W gospodach prowadzono ożywione dyskusje. W gospodzie „Pod Jelenimi Rogami” Franklin poznał _rMąndeville’a, autora Bajki o pszczołach, którego uważał za bardzo uciesznego i interesującego rozmówcę (most jacetious entertaining companion)¹. W jednej z kawiarń miał poznać Newtona, okazja ta jednak go zawiodła. Głośne pismo „The Spectator”, wydawane przez dwóch wigów Addisona i Steela, było pismem, które Franklin jeszcze przed przyjazdem do Anglii przyswoił sobie niemal na pamięć, między innymi dla wyrobienia sobie stylu. W Anglii chłonął nadal klimat ówczesnych wigowskich liberałów i asystował przy tworzeniu się masonerii.

<Ęo powrocie do Ameryki Franklin osiada w Pensylwanii, gdzie .go ściągają zaprzyjaźnieni kwakrzy. W ^iladęjfii zakłada sklep z „materiałami piśmiennymi i książkami. Jednocześnie rozszerza coraz bardziej swój udział w sprawach publicznych. Pasja doskonalenia siebie i otoczenia, która stanowi jeden z najbardziej uderzających rysów Franklina, skłania go do założenia, klubu na wzór angielskich lóż masońskich. Klub ten gromadzi raczej małych kupców i rzemieślników, na skutek czego wielcy kupcy

¹ The Life of Beniamin Franklin Written by Himself. Ed. by J. B i g e-1 o w. Ed. 3. T. 1—3. Philadelphia 1893. T. 1, s. 156.

obdarzają go przezwiskiem klubu skórzanych fartuchów. Udział w prawdziwej loży masońskiej, założonej w Filadelfii w r. 1727, otworzy Franklinowi drogę do bogatszych sfer kupieckich. Widzimy potem Franklina jako założyciela pierwszej wypożyczalni________

_książek, jako redaktora samodzielnego pisma, jako założyciela Akadgmii, która stała się zaczątkiem uniwersytetu w Pensylwanii, jako organizatora pierwszego na tym terenie towarzystwa naukowego, jako wydawcę głośnego kalendarza, bitego przez lat 25 w wyjątkowej na owe czasy ilości egzemplarzy i tłumaczonego na różne języki. Od 1748 r. Franklin przez parę lat prowadzi swoje głośne badania nad elektrycznością. Około r. 1754 zaczyna objawiać wzmagającą się aktywność polityczną. W latach 1764—1775 reprezentuje w Anglii Pensylwanię, Georgię i Massachusetts. Początkowo prowadzi politykę pojednawczą, narażając się na to, że go uważają za zbyt angielskiego w Ameryce i za nazbyt amerykańskiego w Anglii. Z czasem rozczarowany do polityki angielskiej stawia się ostrzej. Gdy Ameryka wyzwala się przy jego czynnym udziale, Franklin zostaje wysłany do Francji jako pierwszy reprezentant Stanów Zjednoczonych. We Francji przebywa od 1776 r. do 1785 zyskując tam tak wielką popularność, że twarz jego, jak żartował, była tam równie dobrze znana, jak twarz księżyca. Wygrywając zręcznie antagonizm francusko-angielski zawiera korzystny dla Stanów Zjednoczonych traktat z Francją,

Ostatnim jego aktem politycznym jest podpisanie petycji.o znie-___

sienie niewolnictwa. Umiera w 1790 roku.

Gdy się rekonstruuje życie Franklina, największą trudność sprawia selekcja faktów, tak to życie jest bogate. Sam Franklin zmienia nam się w oczach od młodego, żądnego wiedzy czeladnika drukarskiego do wielkiego męża stanu i ogładzonego w salonach paryskich mędrca.

Jak wspominaliśmy, .Franklin jest ciągle zaabsorbowany doskonaleniem siebie i swojego otoczenia. Dla każdej wiadomości teoretycznej dostrzega wnet jej praktyczne zastosowanie. Gdy dymią piece, natychmiast szuka na to sposobu. Widząc w Londynie zaśmiecone ulice zgłasza projekt ich racjonalnego zamiatania. Jadąc morzem do Francji składa na piśmie memoriał w sprawie udoskonalenia nawigacji. Trwonienie światła, które dostrzega w Paryżu, naprowadza go na Projekt ekonomiczny, który posyła