skanuj0022 5

M 7 AogmiDMnu * ptunowmm

Każdego z uczestników systemu można opisać w terminach -odpowiednich zmiennych". Które zmienne zostaną uznane za „odpowiednie", jest sprawą osą* du obserwatora, ale najczęściej skłonni jesteśmy zaliczyć do nich takie kategorie. jak stany wojny lub pokoju, stopnie wrogości lub przyjaźni, sojuszu lub nieprzyjaźni, budżety zbrojeniowe, rozmiar geograficzny, przyjazne lub wrogie porozumienia iid.\ Mając takie zmienne, można się pokusić o ich uporządkowanie i zaproponować pewne relacje między nimi (jak m.in. to. że zmiana stopnia odczuwanej wrogości jednego z państw jest funkcją wrogości drugiego), co zostało wykorzystane np. w modelu Lewisa Richardsona (zob. niżej, rozdz. 6: Mo-Jrlr układu stosunków międzynarodowych - ich dynamika i logika).

Takie „mechaniczne" podejście można traktować jedynie jako pierwsze przybliżenie. Na następnym poziomie aproksymacji musimy uznać, że ludzie, których decyzje określają politykę i działania państw. ..nie odpowiadają na «obiektyw-nc» okoliczności sytuacji, cokolwiek miałoby to znaczyć, ale na swoje «wyobra-żcmc» o tej sytuacji"’. Chodzi więc o to. co myślimy o święcie, a nie o to, jaki on rzeczywiście jest. Oczywiście, to wyobrażenie może być ..dobre” (odpowiednie, ścisłe, prawdziwe) lub „złe” (nieodpowiednie, nieścisłe, nieprawdziwe).

Dochodzimy w ten sposób do głównego zagadnienia, jakim jest wpływ narodowych wyobrażeń na relacje między państwami, to jest na przebieg wydarzeń w stosunkach międzynarodowych. Stosunki między państwami można opisywać pr/y wykorzystaniu różnych wymiarów. Pierwszym wymiarem jest niewątpliwe przestrzeń geograficzna - być może najbardziej uderzająca pojedyncza cecha państwa narodowego jako organizacji w przeciwieństwie do takich organizacji, jak przedsiębiorstwa czy Kościoły. Aspekt terytorialny państwa narodowego jest ważny w dynamice stosunków międzynarodowych z powodu wyłączności władania nad terytorium.

Drugim ważnym wymiarem narodowego wyobrażenia jest wrogość i życzliwość. Intensywność tych odczuć może być różna, dlatego można sobie wyobrazić pewną przybliżoną skalę, na której mierzyłoby się natężenie wrogości czy życzliwości do innych narodów. Odczucia te często są odwzajemniane. Ale nic musi tak być. Zauważa się wręcz jako praw idłowość, że „większość narodów wydaje się odczuwać, iż ich nieprzyjaciół cechuje o wiele większa wrogość niż ich samych. Jest to typowa reakcja paranoiczna; dany naród wyobraża sobie siebie jako otoczonego przez wrogo nastawione narody, w obec których on sam jakoby ma najlepsze i przyjazne intencje"*.

Innym ważny wymiar zarówno wizerunku, jak i „realności" państwa, to jego silą i słabość. Jest to z kolei struktura charakteryzowana przez wiele elementów ekonomiczne zasoby i produkcyjność, organizację polityczną i tradycję, gotowość do poświęceń i do okrucieństwa itd. Powoduje to, że ciągle ma sens ocena państw według ich siły-słabości.

* K. E. lkMiłdmg. AdfMMia/ images andinłernaUanal ijJłfw. (w:) W. C. Olsen. F. A. Sonder-nuuM(rcd). The JVoo mdPntcóceoflniemoUonal Retortom, New Jersey 1966.*. 52.

' Tamta,* "

2.1.3. Przedmiot prognozowania i planowania międzynarodowego

Przedmiot prognozowania i planowania międzynarodowego można ujmo* wać na kilka sposobów. Wychodząc od stałych celów jednostek politycznych, można powiedzieć, że w ujęciu syntetycznym przedmiotem prognozowania «ą możliwości rozwoju i możliwości przetrwania, co można ostatecznie sprowadzić do prognozowania pozycji (potęgi, siły, mocy) i roli międzynarodowej. Ponieważ stosunki międzynarodowe pozostają w cieniu wojny, nieodłącznym elementem prognozowania jest prognozowanie obronne i wojskowe, które ma /a przedmiot obraz przyszłej wojny, perspektywy rozwoju sił zbrojnych i techniki wojskowej (wojennej), potencjał bojowy sił zbrojnych, potencjał wojenno-•ekonomiczny itp.

Najogólniej biorąc, przedmiotem prognozowania międzynarodowego są różnorodne procesy i zjawiska zachodzące w systemie stosunków międzynarodowych, zwłaszcza te, które zostały uznane za kluczowe. Przedmiotem tak rozumianego prognozowania mogą być w szczególności:

•    możliwe i pożądane kierunki rozwoju nauki i technologii oraz ich wpływ na międzynarodowe stosunki gospodarcze, polityczne, wojskowe i kulturalne w wymiarze podmiotowym, przedmiotowym i przestrzennym.

•    procesy polityczno-militarne obejmujące kształtowanie się stosunków między' państwami, ugrupowaniami, sojuszami, jak i wewnątrz ugrupowań i sojuszy: rozwój sil zbrojnych ich zadania, wielkość, strukturę, charakter, moc bojową, zdolności operacyjne (w tym zdolność do przerzutu na odległość); intensywność i charakter zagrożeń dla interełów państw i społeczeństw (terroryzm, rozwój agresywnych ideologii, dostęp do broni masowego rażenia),

•    procesy społeczno-gospodarcze obejmujące kształtowanie się dynamiki i przyszłych kierunków rozwoju gospodarczego (w wyodrębnionych państwach, jak i w ramach ugrupowań integracyjnych, sojuszy) oraz możliwych ustrojów (systemów) gospodarczych, a także ich wpływ na charakter stosunków międzynarodowych określający zakres i intensywność współpracy, rywalizacji i walki,

•    procesy demograficzne zc zwróceniem szczególnej uwagi na kształtowanie się jakości i długości życia, struktury demograficznej, starzenia się społeczeństwa, wzrostu lub upadku demograficznego państw.

Konkretyzując niejako powyższe, w charakterze przedmiotu prognozowania międzynarodowego omówione zostaną: stosunki sił międzynarodowych (układ sil), bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe, charakter stosunków międzynarodowych, integracja i dezintegracja, sojusze polityczno-militarne i gospodarcze, stan środowiska naturalnego, stan zasobów naturalnych.