skanuj0027

funkcja¹. Ponadto — co jest bardzo ważne — we wszystkich modela® funkcji językowych opisuje się je z punktu widzenia nadawcy, a nigdy odbiorcy, a przecież —jak zauważa Leon Koj² — czynnościom nadawo] odpowiadają właściwe, ale inne czynności odbiorcy (np. słuchatB Czynnościom nadawcy i czynnościom odbiorcy odpowiadają adekwatno czynności psychiczne, które są raczej słabo rozpoznane, a które są ważflB gdyż to właśnie one wskazują na pewne zależności między czynnościajni językowymi a tym, co ludzie wiedzą, czują i czynią, czyli to od nich zaldfl ostatecznie powodzenie komunikacji językowej. Zagadnieniem tym aij-muje się neurolingwistyka, niemniej po to, by w przybliżeniu tylkd zilustrować, jak bardzo różne zachodzą procesy w mózgu nadawcy] i odbiorcy, zaprezentujemy dwa modele: czynności mówienia i czynności rozumienia (por. rys. 13. i 14.), zaznaczając, że są to tylko hipotezy,¹ Różnice między czynnościami tworzenia wypowiedzi słownej (mówio* niem) a jej rozumieniem upoważniają nas do zaproponowania innego 1x1 wyżej zaprezentowanych modelu funkcji mowy. Model ten przypirijt! podstawową funkcję komunikacyjną — mowie — Saussure’owskiemu langage, funkcje: kulturowa i referencjalna związane zostały z językijm (latigue), natomiast pozostałe funkcje wiążą się z parole lub z tekstem, funkcje: lokucyjna — z samym aktem tworzenia wypowiedzi; illokucyjjjM perlokucyjna, ekspresywna i fatyczna — z aktem „wysyłania” przeg nadawcę komunikatu; poetycka, metajęzykowa — z tekstem; perfor«j matywna i impresywna — z czynnością odbioru komunikatu.

MÓWIENIE

(tworzenie wypowiedzi słownej)

operacja

między- we- między-etapowa wnętrzna etapowa

między-etapowa

programowanie wewnętrzne

«

Itt w

między-etapowa

■

IfKcdmiotowie Mir motywu w myśli I* formułowanie myśli)

trzna

f .    |

utworzenie rozwinięcie skrótowego semantyczne schematu wypowiedzi

t

przejście od składni znaczeń do składni słów (strukturalizacja gramatyczna)

Mm 13. Model czynności tworzenia wypowiedzi słownej (wg: Tłokiński⁶⁸)

ROZUMIENIE (czynność rozumienia mowy)

f odbiór i rozu--	-► rozumienie zdania-	-> rozumienie tekstu
I mienie pojedyn-
czych słów
1 i Inilyllka- znaczeniowa	i 1 zdania komu- zdania ko-	i 1 znaczenie znaczenie
R iMwię- interpretacja	nikujące o zda- munikujące	dosłowne domyślne
iłowa słowa	rżeniach o relacjach
t t	t t	t t
P|uly reguły	reguły	reguły zorganizowa-
St#t v«■/uc leksykalne	morfologii i składni	nej działalności
K	1 1	poznawczej 1 1
I etap	II etap	III etap 1_1

■stwarzanie informacji według reguł językowych    myślenie słowne

Rys. 14. Model czynności rozumienia mowy (wg: Łuria⁶⁹)

" Tłokiński, „Gramatykalizacja w kodzie werbalnym. Studia psycholingwistyczne”, Blliwa —Poznań 1979.

Wh tfł furia, „Osnovnyje problemy nejrolingyistiki", Moskwa 1975.

55

1

   L. Koj w Uwagach o funkcjach języka i mowy („Język a kultura”. T. 4., s. 35--M) wymienia cztery znaczenia tego terminu: 1. działanie językowe, 2. zadanie wyrażenia: u) nlt zamierzone, b) korzystne dla społeczności językowej, 3. zadanie wyrażeń językowychi® zamierzone, b) korzystne dla społeczności językowej, 4. cechy warunkujące działali In językowe (s. 36—37).

2

   Jw., s. 37—42.