skanuj0029 (50)

Jak widać, za efektywne możemy uznać tylko takie doskonalenie, w czasie którego zastosowane zostaną wszystkie wymienione metody/elementy. Pominięcie któregoś z nich zmniejsza szansę na transfer wiedzy i umiejętności. W opinii B. Kalinowskiej warto zwrócić szczególną uwagę na dwa ostatnie: opracowanie planu zastosowania umiejętności oraz wsparcie i pomoc w miejscu pracy. Pełnią one funkcję fundamentalnego pomostu pomiędzy praktyką w symulowanych, szkoleniowych warunkach, a praktycznym działaniem w warunkach rzeczywistych⁵³.

6. Badanie tożsamości andragogów

Wiedza o sobie jest konstytutywnym elementem tożsamości jednostki. Budują ją problemy, napięcia, dylematy i kryzysy, a umiejętność ich reflektowania wpływa na jakość życia oraz relacji z innymi. Wobec zmienności otoczenia nabiera tożsamość szczególnego znaczenia, kiedy nadaje życiu jednostki sens, ciągłość i kierunek. W pedagogice interesuje nas to szczególnie, ponieważ tożsamość nauczyciela nie jest obojętna dla procesu kształtowania się tożsamości uczniów, słuchaczy, podopiecznych. W związku z tym wydaje się zasadne, by w kształceniu nauczycieli przesunąć punkt ciężkości ze skutecznej transmisji wiedzy i umiejętności na zainteresowanie sposobami, w jaki nauczyciele testują i modyfikują własną wiedzę, tworząc osobiste teorie nauczania.

W tym miejscu zostaną zeprezentowane badania nad tożsamością andragogów -praktyków. Ich autorkami są badaczki młodego pokolenia andragogów-teoretyków: Adrianna Nizińska i Alicja Jurgiel, które podjęły się analizy tej trudnej i wrażliwej na osobiste, społeczne i ideologiczne manipulacje materii.

Toisamość profesjonalna andragogów

Badania A. Nizińskiej⁵⁴ nad edukacyjnymi światami andragogów * praktyków są próbą odpowiedzi na następujące pytania: W jaki sposób andragodzy wytyczają granice, oddzielające ich od pedagogów, zajmujących się dziećmi i młodzieżą? Jak przez pryzmat swojego doświadczenia „bycia nauczycielem dorosłych” postrzegają specyfikę swojej profesji i co w związku z tym mają do zaproponowania uczącym się dorosłym? Jakie są ich historie i ścieżki budowania spójnego, profesjonalnego, ja”?

Badania zostały zakotwiczone w konstruktywistyczno-inteipretatywnym paradygmacie badań, co skutkuje przyjęciem następujących założeń: świat społeczny jest światem kultury, symboli, metafor, wartości; szeroko rozumiana, dyskursywna wiedza jest wytworem ludzkiego umysłu (interakcjonizm symboliczny); rozumienie jest ludzkim sposobem doświadczania świata i bycia w świecie, co jest integralnym elementem wszystkich typów życiowej praktyki

⁵³    Ibidem, s. 256.

⁵⁴    A. Nizińska, Między nauczaniem a uczeniem się. Edukacyjne światy andragogów — praktyków, Wrocław 2008.

(hermeneutyka), nieusuwalne sprzeczności obecne w życiu społecznym są efektem rywalizacji różnych typów praktyk społecznych, animowanych odmiennymi racjonalnościami (teoria krytyczna), naocznie dany nam „świat naszego życia” jest nie tylko źródłem wiedzy, ale także inspiruje do wyjścia poza tę wiedzę w celu odsłonięcia nowych jej obszarów i pobudzenia samoświadomości (fenomenologia). Badania zostały przeprowadzone metodą nieustrukturalizowanego wywiadu. Wybrani do badań respondenci (było ich siedmiu) reprezentują następujące typy instytucji oświatowych: uczelnię państwową i prywatną, wyższą szkołę oficerską, liceum dla dorosłych.

Poszukiwania badawcze rozpoczęto od nakreślenia obrazu współczesnej dorosłości, która w ujęciu Autorki nosi wszelkie znamiona postmodernizmu, tj. nie-adekwatności modernistycznych teorii dla jej opisu, pozornej wolności jednostki, migotania znaczeń otaczającej rzeczywistości, co powoduje, że jednostka może czuć się zalękniona, osamotniona, zanurzona w pustce i w rezultacie zagrożona kryzysem tożsamości i wartości. W tym miejscu nasuwa się wątpliwość, czy nie jest to nazbyt jednostronny opis sytuacji człowieka dorosłego, jakiej części polskiej społeczności to dotyczy? Czy nie jest tak, że współcześnie mamy do czynienia z różnymi typami dorosłości, tj. modernistycznej, późnego modernizmu i postmodernistycznej, gdzie dominuje pierwszy typ, a ostatni jest udziałem tylko części polskiego społeczeństwa, która chce lub jest w stanie dostrzec i nazwać okoliczności, w których żyje, by podjąć trud zmierzenia się z nią? Czy nie jest tak, że oferta poszukiwania potencjału rozwojowego w kryzysach jest zarezerwowana tylko dla elity intelektualnej, przy czym indeks kapitału intelektualnego dorosłych Polaków plasuje nasz kraj na przedostatniej, a w przypadku seniorów na ostatniej pozycji wśród badanych krajów europejskich? (www.innowacyjnosc.gpw.pl).

Dalszym krokiem w kierunku poznania profesjonalnej tożsamości andragogów było opisanie dylematów andragogicznych praktyk edukacyjnych (codzienności). W tym kontekście ciekawe są rozważania na temat napięć między przymusem i dobrowolnością uczenia się dorosłych. Wychodząc poza schemat arbitralnych rozstrzygnięć, opowiedzenia się po którejś stronie, Autorka nakreśliła nową, dynamiczną perspektywą myślenia na ten temat, odwołując się do koncepcji S. Hessena, E. Durkheima, J. Brunera, I. Berlina i R. Kwaśnicy. Kluczowe dla całości rozważań są dylematy tożsamości i ich implikacje andragogiczne. Autorka badań zdecydowała się na wybór koncepcji Giddensa, który dylematy tożsamości współczesnego człowieka rozpina na skali między unifikacją i fragmentacja, bezsilnością i kontrolą, autorytetem i niepewnością, doświadczeniem osobistym i doświadczeniem urynkowionym. Wg Giddensa każdy dylemat prowadzi do fundamentalnego dla jednostki zagrożenia poczuciem bezsensu, które maskowane jest codzienną rutyną i próbami oswojenia przyszłości poprzez snucie planów, co oznacza, że „moralność zastąpiona została przez panowanie nad rzeczywistością”. Wg A. Nizińskiej refleksja nad aksjologią

69