skanuj0037 (60)

próg odczuwania znużenia i zmęczenia działają jak narkotyk, likwidując subiektywne odczucia ubytku energii i odsuwając w czasie zupełne jej wyczer-i panie. Uczucie zmęczenia i znużenia jest mechanizmem ochronnym, swo.] istym dzwonkiem alarmowym ostrzegającym człowieka przed niebezpieczeń-j stwem. Przy stanach ostrego napięcia nerwowego i przeciążenia obowiązkami ustrój pozbawiony tego mechanizmu może ulec przemęczeniu i znużeniu) przewlekłemu, a następnie wyczerpaniu, będącemu ciężką chorobą.

W opinii fizjologów przemęczenie, znużenie przewlekłe i ciągłe napięcia] nerwowe należą do głównych przyczyn stanów przedzawałowych i zawałów] serca, chorób wrzodowych przewodu pokarmowego, przedwczesnej bezpłodności, wczesnej sklerozy i nadciśnienia, przedwczesnego starzenia się. W dwudziestym wieku, a szczególnie u jego schyłku, zastraszająco wzrosłaL częstość występowania tych chorób i innych dolegliwości narządów krążenia, * których zasadniczą przyczyną jest przeciążenie centralnego układu nerwowe-] go. Chroniczne znużenie uznane zostało przez fizjologów za chorobę zawo-j dową ubiegłego wieku.

2. PRZYCZYNY PRZEWLEKŁEGO ZNUŻENIA I PRZEMĘCZENIA

Jako główną przyczynę ciągłych napięć nerwowych, przewlekłego znużenia, przemęczenia i wyczerpania ustroju najczęściej wymienia się współczesne warunki żyda (praca, warunki środowiskowe i styl życia - tabela 14).

Praca utrzymuje człowieka w ciągłym napędu nerwowym. Czynniki wywołujące ten stan to intensywność i niepewność. Ciągły wzrost intensywnośd pracy u schyłku dziewiętnastego wieku i w pierwszej połowie dwudziestego kompensował pracodawcom systematyczne skracanie dnia roboczego pracowników najemnych. W rezultacie bowiem zorganizowanych nacisków związków zawodowych i ingerencji władz państwowych, w okresie tym czas pracy uległ skróceniu z 12-16 do 8 godzin na dobę. W zamian jednak, w ramach tej samej jednostki czasu, praca w przemyśle i usługach stawała się wydajniejsza. Zjawisko ciągłego doskonalenia parku maszynowego i organizac# pracy eliminowało dężką pracę fizyczną, zwiększając jednocześnie wydajność oraz tempo produkcji i wymogi w stosunku do robotników w zakresie uwagi, czujnośd i aktywność. Wzrost napięcia psychicznego, czujność, uwagi, niepokoju o wynik wysiłków, o dokładność wykonania prowadził do przeciążenia układu nerwowego z wynikającymi stąd konsekwencjami.

Tabela 14

Przyczyny przewlekłego znużenia i wyczerpania

^:' Przyczyna	Czynniki
Praca	Intensywność pracy
	Niepewność (niestabilność)
Bp# ■ Hałas	Komunikacyjny	Drogowy
		Kolejowy
		Lotniczy
	Przemysłowy	W zakładzie pracy
		W otoczeniu zakładu pracy
	Osiedlowy	Komunalny
		Mieszkaniowy (we wnętrzu mieszkania)
Zanieczyszczenie środowiska	Szkodliwe substancje w atmosferze, wodzie i żywność	Tlenek węgla
		Dwutlenek węgla
		Dwutlenek siarki
		Dwutlenek azotu
		Fosfor
		Rtęć
		Ołów
		Ropa naftowa
		Pestycydy, w tym DDT
	Szkodliwe substancje w powietrzu w pomieszczeniu zamkniętym	Tlenek węgla
		Dwutlenek węgla
		Tlenki azotu
		Radon
		Lotne związki organiczne
		Dym papierosowy
		Niedobór tlenu
Trudność współżycia	Brak życzliwość, uprzejmości i szczerości, w tym ciasnota	W pracy
		W domu
		W otoczeniu (w sklepie, na ulicy, środkach komunikacji, itp.)

33

32