skanuj0053 (42)

6.5. Zróżnicowanie ekosystemów

263

w klasyfikacji syn taksonomicznej (zob. rozdz. 4), wśród których ok. 200 opisuje roślinność i szerzej ujęte typy ekosystemów na obszarze Polski (Davies i Moss 1998). W znacznie bardziej rozbudowanym systemie PHYSIS, zawierającym ok. 6000 jednostek, 450 odpowiada zespołom wyróżnionym w naszym kraju (PHYSIS 1999); poza tym systemem znalazło się ok. 35 jednostek składających się na różnorodność ekosystemową Polski, gdy wzięto za podstawę wyróżniania ekosystemów zbiorowiska roślinne.

Bogactwo

ekosystemowe

Polski

Według Matuszkiewicza (2001) na zróżnicowanie roślinności w ekosystemach lądowych, słodkowodnych i morskich w Polsce składa się 485 jednostek w randze zespołu. Do bardzo pospolitych w całym kraju lub na jego dużych obszarach albo pospolitych w pewnych regionach, choć nie występujących w innych, należy — odpowiednio — 12% i 5%. Większość typów zbiorowisk roślinnych, bo 37% , można uznać za umiarkowanie pospolite w całej Polsce lub w większości regionów, natomiast 24% tylko w niektórych częściach kraju. Spora liczba typów roślinności i ekosystemów, stanowiących aż 22% całkowitej ich różnorodności, ma status rzadkich, występujących tylko na nielicznych stanowiskach i z tego powodu szczególnie zagrożonych (Solon 2003b). Z punktu widzenia wkładu Polski w dzieło europejskiej ochrony przyrody szczególne znaczenie ma skuteczna ochrona zbiorowisk endemicznych, które stanowią 12% ich ogólnej liczby. Nie mniejszej troski wymagają także ekosystemy wprawdzie pospolite poza granicami Polski, ale na obszarze naszego kraju reprezentowane skąpo, np. oceaniczno-południowoeuropejslde (1%), kontynentalno--południowoeuropejskie (4%) lub borealno-północnoeuropejskie (10%).

Udział

ekosystemów

naturalnych

Naturalne typy zbiorowisk roślinnych, będące podstawą typologii większości ekosystemów, stanowią 61% ogólnej liczby zespołów, półnaturalne 25%, a pozostałe mają charakter synantropijny, czyli antropogeniczny (Łonkiewicz 1996; Matuszkiewicz 1999, 2001). Udział zbiorowisk naturalnych jest szczególnie duży w górach, waha się bowiem od 75% w ekosystemach podgórskich do 95% powyżej górnej granicy lasu, a także w niemal naturalnych ekosystemach związanych z wybrzeżem morza, które stanowią zaledwie 5% liczby typów ekosystemów występujących na obszarze Polski.

Typologiczne

zróżnicowanie

ekosystemów

Typologiczne zróżnicowanie zbiorowisk roślinnych pozwala wprawdzie zorientować się w ekosystemowej różnorodności Polski, ale nie oddaje ich udziału w kształtowaniu fizjonomii krajobrazów, 'tymczasem wśród 485 zespołów jedynie 38% realizuje się na wielohektarowych powierzchniach, jak roślinność borów sosnowych, agrocenoz lub łąk, natomiast 21% zajmuje powierzchnie jednostkowe nieprzekraczające kilku—kilkunastu m², a nawet kilku dcm², np. roślinność półek skalnych lub torfowisk wysokich. W tym drugim przypadku trudno zresztą nie mieć wątpliwości co do merytorycznej poprawności zasady „jedna fitocenoza — jeden ekosystem”, ponieważ do żywych składników ekosystemów należą także zwierzęta, które penetrują znacznie większe obszary niż biochory drobnopowierzch-niowych zbiorowisk roślinnych. Z tego powodu w charakterystyce różnorodności