skanuj0006 (266)

ROZDZIAŁ II

ETYKA CHRZEŚCIJAŃSKA A WSPÓŁCZESNE KIERUNKI FILOZOFICZNO-ETYCZNE

Zadaniem naszym, jak wiadomo, jest wprowadzić czytelnika w rozumienie filozoficzno-etyczncj doktryny głoszonej pr/cz etykę chrześcijańską. Wykonanie tego zadania domaga się. z konieczności, uw zględnienia historycznego tła ukazującego rozwój omawianych zagadnień w toku wielowiekowego procesu kształtowania się poglądów na omawiane w podręczniku szczegółowe tematy. Tej dyrektywy trzymać się będziemy w ciągu dalszych naszych rozważań. Niezależnie jednak od tego okazuje się nader celowe zarysowanie swego rodzaju ogólnej panoramy współczesnych kierunków i szkół filozoficzno-etycznych. które w naszym kraju cieszą się dużym wzięciem w święcie filozofii moralności i wywierają znaczny wpływ na mentalność w spółczesnego społeczeństw a. Idzie tu nie tyle o poznanie głoszonych przez te kiemnki szczegółowych norm moralnego postępowania. ile raczej o orientację, z jakich ideowych źródeł te normatywne regulacje wypływają i jakie są tych źródeł ostateczne uwarunkowania Orientacja w tej sprawie nic ma bynajmniej wyłącznie akademickiego znaczenia. Poczynione ustalenia przyczynią się niewątpliwie także do bardziej na współczesne trendy wyczulonego ustawienia etycznej doktryny głoszonej przez etykę chrześcijańską.

Zadzierzgnięty w ten sposób wątek rozważań zostanie rozwinięty w nawiązaniu do spotykanego we współczesnej literaturze przedmiotu prostego, aczkolwiek nic wyczerpującego podziału kierunków filozoficzno-etycznych Nie wyczerpującego, ponieważ pomija znaczące w historii filozofii pośrednie kierunki reprezentowane, między innymi, przez tomislycznąmyśl etyczną; użytecznego wszakże przy szkicowaniu aktualnie w polskim święcie filozoficznych kursujących poglądów.

Zacznijmy od wydarzenia na europejskim forum filozoficznym¹. Chodzi tu o wprowadzony przez angielskiego etyka C. D. Broada podział teo-

Por. T. Ślipko. TeleoJogism dcontologism adisiunctio compfcut ’’ Diafectics and Humanism, nr 2 3 1986, s. 101-122.

iii etycznych na dwie kategorie stanow isk dcontologistycznych ora/ tele-ologistycznych. W myśl tego autora teorie dcontologistyeznc charaktery-/ują się tym. że powinność spełnienia lub niespełnienia określonego czynu opierają na nakazie lub zakazie odpowiedniego autorytetu, podczas gdy w teoriach tcleologistycznych d/icje się to na podstawie oszacow ani.! jakości skutków powodowanych przez człowieka jako sprawcy tego czynu. W związku z tym moralność w systemach dcontologistycznych pi/ybicra postać imperatywnych i niezmiennych zasad moralnych, natomiast w systemach etyk tcleologistycznych rzecz ma się inaczej. Etyki tclcologistycznc budują systemy, w których mamy do czynienia z dyrck-t\wami określającymi reguły postępowania odpowiednio do całokształtu ■ t oliczności charakteryzujących sytuacje, w których przychodzi człowiekowi działać. Innymi słowy - teorie dconlologistycznc głoszą moralny absolutyzm, podczas gdy teorie tcolologistyczne uchodzą za rzeczników moralnego rcalatywizmu. Dla autora nakreślonego schematu klasyczną lenną teleologistyczną jest utylitaryzm. do etyki dcontologistycznej zali-itv łby zapewne, chociaż tego wyraźnie nic mów i, na kategorycznym imperatywie opartą etykę Kanta.

lę dychotomiczną wizję sytuacji w święcie filozofii moralności przc-im my / kolei na teren poglądów filozoficzno-etycznych głoszonych aktu-..Inn- przez czynnych w Polsce etyków i filozofów. Uwagę skupimy jedy-mt na glosach dających się sprowadzić do stanow isk czerpiących filozo-h« zne inspiracje ze źródeł któregoś ze wspomnianych przed chwilą nurtów i tyeznych, bądź przynajmniej wykazujących jakieś z nimi ideowe konek-|i Ponadto celem uproszczenia dalszego ciągu rozw ażań zacieśnimy c/a-■m\c ramy współczesnej sytuacji filozofii w Polsce głównie do wydarzeń l*o ioku 1990, w porównawczym tylko ich odniesieniu do tego. co działo mi; w Polsce przed tym rokiem. Jest to - niezupełnie zresztą ścisła - data • lukonanej w Polsce transformacji ustrojowej, a zatem radykalnej zmiany .uunków rozwoju polskiej filozofii

Przede wszystkim, jako ewidentne, nasuwa się stwierdzenie, że w pol-I im świeeie filozoficznym nie tylko w ostatnim dziesięcioleciu, ale w ciągu * .iłego powojennego okresu nie pojaw iła się żadna w ybitna postać ani .. lodek filozoficzny, który by się opowiedział po stronie jednej z. dconto-logistycznych teorii etycznych. Do rozpatrzenia pozostają zatem kierunki iclcologistyczne.

/.i klasycznego reprezentanta tego filozoficznego nurtu podaje się zazwyczaj etykę utylitarystyczną w dwu zasadniczych odcieniach: utylitary-