skanuj0105 (12)

21*1 AKSJOl.(X>IA I IYC /NA

nione zostały w nich przede wszystkim fakty doświadczenia moralnego Możliwe wskutek tego pewne znaki zapytania, wątpliwości tyczące zwłas? cza konfliktowych sytuacji życia, zostaną rozwiane na dalszy ch etapach na szych rozważań po uzyskaniu dodatkowych kryteriów niezbędnych do pełne go naświetlenia budzących się zastrzeżeń. Zanim to nastąpi, omówione zo staną niektóre zagadnienia dodatkowe, na pierwszym miejscu często w tra dycyjnym tomizmic występujące pojęcie dobra godziwego.

Zagadnienia dodatkowe

Pojęcie dobra godziwego

U św. Tomasza rolę jednego z podstawowych pojęć jego systemu etyczno-filozoficztłcgo pełni pojęcie dobra godziwego, zwanego teZ przez niektórych autorów ..dobrem duchowym" (bonum honestum). Przejął je od klasyków greckich, tani. od Arystotelesa, który sam w tym względzie kontynuow ał myśl Sokratesa i Platona.

Św. Tomasz przeprowadza przede wszystkim ścisły podział między dobrem godziwym a użytecznym (bonum utilc) oraz dobrem przyjemnym (bonu m delectabilc). Określa je następująco: dobro użyteczne charaktery zuje się tym. że jest tylko środkiem do osiągnięcia innego dobra, stanowiącego właściwy cel działania człowieka. Tym zaś celem może być dobro przyjemne, albo też dobro godziwe;

dobro przyjemne zachodzi wówczas, kiedy jest przedmiotem dążenia dla siebie samego, ale nic samo w sobie tylko zależnie od przyjemności, jaką sprawia osobie działającej. Poza przyjemnością doznawaną przez określony podmiot (rozumianą zresztą szerzej, bez zacieśnienia do przyjemności zmysłowej) dobro to me posiada nic, co by przyciągało dążenie podmiotu;

dobro godziwe natomiast jest to takie dobro, które jest przedmiotem dążenia dla siebie samego i samo w sobie, czyli niezależnie od przyjemności czy też użyteczności, jaką może sprawić, ale ze względu na własne dostojeństwo i godność.

Wskazane określenie dobra godziwego podkreśla jego odrębność w kategorii dóbr. a zarazem jego obiektywność. Dlatego tak rozumiane przez św. Tomasza pojęcie dobia godziwego stanowi podstawowy element jego koncepcji obiektywności porządku moralnego.

Podkreśla wszakże J. Lcclcrcę”. że św. Tomasz nic rozwinął do końca swej myśli. Sam Lcclcrcą jest zdania, że Tomaszowc pojęcie dobra godziwego

J. Lcclcrcq, La phUosophie morale de sainl Thoma* de wint li p<n\re contemporalne. l.ouvam 1955. s 90.

należy brać w sensie absolutnym Znaczy lo, że sprawdza się ono adekwatnie tylko w Bogu, dobra zas szczegółowe godziwość swą zakładają na ich odniesieniu do Boga. W tej interpretacji obiektywność porządku moralnego sprowadza się właściwie do obiektywności jego transcendentnego fundamentu Inni autorzy przyjmują, żc dobro godziwe urzeczywistnia się w sposób ścisły, choć analogiczny, już w porządku bytów pochodnych, a więź w doczesnej egzystencji człowieka. W tym założeniu porządek moralny jest obiektywny bez bezpośredniej relacji do Boga. Zdanie to wydaje się bardziej prawdopodobne.