skanuj0007 (202)

W polityce handlowej i skarbowej panującego, poważną rolą odgrywały komory celne, na których przejeżdżający kupiec musiał składać odpowiednie opłaty. Ominięcie komór nie było możliwe, ponieważ istniał obowiązek poruszania się określonymi drogami oznaczanymi przez panującego (przymus drożny). Sprawa ceł stanowi powód zabiegów miast o ich ograniczenie, wykupienie, względnie uzyskanie odpowiednich przywilejów zwalniających z opłat. Umożliwiały one jednocześnie panującemu prowadzenie własnej polityki gospodarczej, uprzywlllo-' wonie własnego kupiectwa poprzez częściowe lub całkowite uwolnienie go od opłat.

W następnym okresie, rozwiniętej monarchii stanowej następuje dalszy rozwój miast. Do czasu statutów nieszawsklch nie było praktycznie ograniczeń w napływie ludności ze wsi. Czynnik ten w podstawowy sposób wpłynął na powiększenie się ludności miast. Znacznie powiększają się ośrodki miejskie uformowane wcześniej, zwłaszcza te, których znaczenie jest ogólnopolskie, osiągając do kilkunastu tysięcy mieszkańców. Poza ośrodkami Już uformowanymi następuje lokowanie i powstawanie miast nowych. Należy pr2y tym zwrócić uwagę, że proces ten głównie końcetrował się na Mazowszu. Tak więc tereny w pewnym sensie cofnięte w rozwoju nadrabiają teraz swoje zacofanie. Głównym czynnikiem lokującym teraz miasta jest szlachta. Władze centralne i duchowieństwo przesuwają się na drugie miejsce.

Czynnikiem hamującym natomiast rozwój miast są klęski żywiołowe, jakie nawiedzają periodycznie średniowieczne miasta. Są to między innymi głód wywoływany nieurodzajem w danej okolicy, przyczyną którego był słaby jeszcze, mimo wszystko rozwój sił wytwórczych oraz ograniczona wymiana handlowa przedmiotów spożycia.

Równoległe z dalszym rozwojem miast, odbywał się proces coraz większego rozwarstwienia. Na czołowe miejsce wysuwa się patrycjnt złożony z zamożnego kupiectwa. grupy bankierów, bogatej grupy rzemieślników. W rękach tej warstwy praktycznie skupia się całkowita władza w mieście spotęgowa-

RA pr»cr wykup wójtostw, co w znacznej mierze uniezależnia )ą lei od feudala.

Czynnikiem drugim jest pospólstwo. Składa się na nie podała u owa masa średnio zamożnego rzemiosła, drobni kupcy I Inni W zasadniczy sposób odróżniają się oni od płebsu niewielką własnością w zakresie nieruchomości i narzędzi. Grupa la, zresztą niejednolita, toczy z patrycjatem nieustanne walki o władzę, przy czym są one niezbyt konsekwentne.

Ostatnią wreszcie warstwą płebsu stanowili zubożali rzemieślnicy, głównie czeladnicy nie mogący osiągnąć tytułu muj*trn. ludność napływowa ze wsi i inni.

Odrębną grupę stanowił kler liczny w miastach dużych, do-brze zorganizowany i opierający swa egzystencję na świadczeniach składanych przez całą ludność miast. Stanowił on często lwi rdzo wpływowy, jeśli nie wręcz decydujący czynnik. Taki układ stosunków społecznych musiał prowadzić do walk społecznych.

W produkcji metalowej następuje dalsze ograniczenie wykorzystywania rudy darniowej, wzrasta natomiast wydobycie rud o większym procencie żelaza, a więc przesunięcie się produkcji między Innymi poza Mazowsze.

Rzemiosło metalowe rozwarstwia się na zasadzie specjalizacji. W okresie tym reprezentuje je największa chyba ilość grup produkcyjnych. Są tu kowale, ślusarze, nożownicy, iglel-nicy, miecznicy, płatnerze, szlifierze, kotlarze, konwisarze, blacharze i inni.

Organizacja cechowa rozwija się nadal. Jednocześnie z rozwarstwieniem rzemiosł wzrasta ilość cechów, Wzrasta ilość przepisów określających zakres wytworów, nabycie surowca itp. Wyraźnie daje się zauważyć rozwarstwienie społeczne w ramach rzemiosła. Nadal trwa rzemiosło wiejskie, które nawet niejednokrotnie usiłuje konkurować z miejskim. Poważny margines prac wykonują też tzw. partacze mieszkający 1 pracujący zwykle poza murami.

W drugiej połowie wieku XV i w wieku XVI zachodzą znów istotne zmiany w rozwoju gospodarczym Polski. W dalszym