skanuj0008 (359)

pies zaczyna wydzielać ślinę. Przed eksperymentem dzwonek nigdy nie wywoływał reakcji ślinienia u psa, a więc nauczył się on, że bodziec, który zawsze pojawia się przed jedzeniem jest jego sygnałem. Tego typu bodziec Pawłów nazwał bodźcem warunkowym, a wydzielanie śliny na dzwonek — reakcją warunkową lub odruchem warunkowym. Odruch taki wytwarza się dzięki wielokrotnemu łączeniu się dźwięku dzwonka z pokarmem, co Pawłów określił jako wzmocnienie bodźca warunkowego (poprzednio obojętnego) przez bodziec bezwarunkowy. Prosty schemat procesu warunkowego wygląda następująco:

Bw ^

(dzwonek) \

- "v. —^    \

\

* ‘    \

\

\

\

\

-i.    \

X Rw (wydzielanie śliny)

[pokarm)    ^ Rb (jedzenie)

Rys. 3. Schemat warunkowania klasycznego

Linia przerywana na rysunku 3 oznacza, że dany związek nie istniał przed uczeniem się, został wytworzony w wyniku warunkowania.

Reakcja warunkowa nie jest tożsama z reakcją bezwarunkową, jakkolwiek najczęściej stanowi jej komponent — wydzielanie śliny jest częścią całej, złożonej reakcji jedzenia. Może ona wytworzyć się i utrwalić tylko wtedy, gdy zostaną spełnione następujące podstawowe warunki.

1.    Styczność w czasie bodźca warunkowego i bodźca bezwarunkowego. Bodziec warunkowy zwykle wyprzedza nieco bodziec bezwarunkowy. Chodzi tu o to, aby początek zadziałania bodźca warunkowego następował przed pojawieniem się bodźca bezwarunkowego. Optymalny przedział czasowy wynosi tu ok. 0,5 sek. (Kimble, 1968). Bodźce te mogą występować razem lub też jeszcze przed pojawieniem się bodźca bezwarunkowego przestaje działać bodziec warunkowy. Ta ostatnia procedura nazywa się warunkowaniem na śladach bodźca warunkowego.

2.    Powtarzanie sytuacji, w której występują oba bodźce. Nieraz dla utrwalenia się odruchu wystarczy jedno lub kilka powtórzeń, czasem trzeba ich az kilkaset.

Ponadto szybkość wystąpienia reakcji warunkowej, jej siła i trwałość zależą od takich czynników, jak:

— siła reakcji bezwarunkowej. Decyduje ona o szybkości powstania odruchu. Siła ta może być traktowana jako odbicie stanu napięcia motywacyjnego czy popędowego organizmu, np. zwierzę najedzone nie uczy się warunkowych odruchów pokarmowych;