skanuj0009 (348)

można dostać już 7 za markę. Cena sacharynek waha się od 5 do 7 sztuk za markę. Dawali dzisiaj w kooperatywie po główce sałaty na osobę. Można już dostać w getcie rozmaite warzywa, ale ceny są niemożliwie wysokie, tak na przykład gminna cena szpinaku wynosi 3 Rm za kg! Oby tylko była forsa²⁵⁵.

Determinująca kształt całego dziennika perspektywa głodującego młodego człowieka zostaje wyostrzona dzięki takim informacjom, jak ceny żywności, jej dostawy i jakość. Oczywiście, tego rodzaju kwestie skupiają uwagę wielu głodujących diarystów okresu wojny i okupacji, jednak w przypadku zeszytów Sierakowiaka koncentracja na problemie aprowizacji jest tak duża, że miejscami jego zeszyty przekształcają się w proste, pozbawione komentarza spisy cen, dostaw, przydziałów. Monotonia tych notatek rodzi w czytelniku uczucie znużenia, wywołuje chęć „przeskakiwania” w lekturze owych aprowizacyjnych wyliczeń. Ten mechanizm unaocznia różnicę perspektyw, przepaść, jaka dzieli diarystę i czytelnika jego notatek. Dawid, odnotowując pedantycznie każdą uzyskaną w warsztacie zupę i każdą ograniczoną w kolejnym przydziale rację żywnościową, pisze przecież o swoim oddalaniu się od śmierci lub przybliżaniu do niej. Świadomość zagrożenia życia przebija z każdej kartki jego dziennika. W tej sytuacji kolejna łyżka zupy, dodatkowy gram mąki domaga się odnotowania. Aprowizacyjne notatki Sierakowiaka to w istocie jego rozważania o życiu i śmierci.

Gdy kończymy lekturę drugiego zeszytu, Dawid jest już po małej maturze, ma przerwę w zajęciach szkolnych i rozpoczyna terminowanie w warsztacie (w getcie łódzkim mówiło się o „resorcie”) rymarskim. Stwarza to bardzo dobre perspektywy, ponieważ rymarze w „zagłębiu fabrycznym” zarabiali stosunkowo dobrze, wytwarzając między innymi rzemyki do pasów dla żołnierzy niemieckich.

Trzeci zeszyt Dawida, dostępny w wersji angielskiej, obejmuje okres od 18 marca do 31 maja 1942 roku. Między nim a poprzednim notatnikiem jest więc pięciomiesięczna przerwa. Ponieważ Dawid nie tłumaczy się z niej w żaden sposób, powstaje uzasadnione przypuszczenie, że zapiski z tego okresu nie przetrwały wojny.

Zeszyt stanowi kontynuację podjętych wcześniej wątków: głodu, osłabienia fizycznego, problemów z zatrudnieniem, które szczególnie

²⁵⁵ D. Sierakowiak, Dziennik, s. 136.

dotykają, matkę chłopca. Jednak dwa podstawowe zagadnienia dominujące w tej części notatek to masowe wysiedlenia mieszkańców getta w „nieznane” oraz narastający konflikt w rodzinie Sierakowiaków.

Od połowy stycznia do września 1942 roku do ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem wywieziono około stu szesnastu tysięcy mieszkańców getta łódzkiego. Notatki Dawida Sierakowiaka obejmują część tego okresu, przede wszystkim maj, kiedy rozpoczęła się akcja masowego wysiedlenia, skierowana głównie przeciwko przesiedleńcom ze starej Rzeszy, Luksemburga, Wiednia i Pragi. Dla autora zapisków jest to przede wszystkim czas nasilonego głodu wywołanego gwałtowną inflacją na rynku żywnościowym. Czas wysiedleń to również okres szczególnego napięcia w getcie, przerywanego co jakiś czas wybuchami paniki wywołanej przerażającymi pogłoskami. Dawid relacjonuje te wydarzenia szczegółowo dzień po dniu, odnotowując uliczne plotki, przemówienia Rumkowsłriego, zachowania ludzi, stan pogody, wysokość cen. Choć jest wyraźnie przygnębiony atmosferą w getcie, nie odnosi zagrożenia bezpośrednio do siebie, gdyż po pierwsze nie należy do żadnej z grup przeznaczonych do wysiedlenia, po drugie - akurat w tym okresie zarówno on, jak i Nadzia (tak nazywa siostrę) oraz ojciec znajdują zatrudnienie w warsztatach.

W tej części dziennika krystalizuje się problem, który będzie wciąż powracał na jego karty, aż do chwili śmierci ojca Dawida. Chodzi o narastające w rodzinie napięcie, przeradzające się później w regularne awantury wywołane postępowaniem Majlecha Sierakowiaka. Złamany głodem ojciec okrada bliskich z pieniędzy i pożywienia. Na przykład 15 maja 1942 roku, a więc w bardzo trudnym okresie historii getta, Dawid pisze, że nie udało mu się zdobyć żadnego pożywienia w miejscu pracy, a na dodatek po powrocie do domu odkrył, iż ojciec kolejny raz „ukradł” jego chleb. O pustym żołądku chłopiec będzie musiał czekać do następnego dnia.

Dwa tygodnie później Dawid poświęca ojcu dłuższą notatkę, z której dowiadujemy się, że zabiera on zarobione przez córkę i żonę pieniądze, a następnie kupuje i sam pochłania, choćby na ulicy, dzienną rację żywności przeznaczoną dla całej rodziny. Dawid podkreśla, że zachowanie ojca uderza szczególnie w wyniszczoną fizycznie i psychicznie matkę. Wraz z upływem czasu jego wyczyny będą zajmować

163