STP84811

290 Z obserwacji

nych przez zleceniodawcę — może zachęcać do odpowiedzi dla niego niewygodnych. Wskazuje też, że sugerujący charakter pytań sondażowych nie musi być zamierzony.

Przypadki wpływu gazety na wyniki sondażu zda-rząją się bardzo rzadko — znacznie częściej spotyka się stronniczą prezentację gotowych wyników. Stronniczość ta może być nieświadoma, gdyż umysł ludzki jest tak zbudowany, że ze strumienia informacji, który obok nas przepływa, łatwiej wyławiamy, przyswąjamy i dalęj przekazujemy informacje zgodne z naszym obrazem świata, podtrzymujące nasze sądy o sobie itd. Wyniki sondaży są też środkami umyślnej perswazji. Przybiera ona wiele postaci, a w skrajnym przypadku — formę manipulacji rozumianej jako perswazja nieuczciwa.

Selektywny dobór sondaży i ich wyników

Żadna gazeta nie może omawiać wszystkich wyników wszystkich sondaży, podobnie jak nie może podawać wszystkich wiadomości — musi je wybierać. Selekcja stronnicza polega na tym, że gazeta preferuje wyniki zgodne z jej obrazem świata lub odpowiadające jej orientacji politycznej. Spośród wielu sondaży i ich wyników wybiera dla siebie wygodne, a pomija niewygodne, nagłaśnia wyniki niekorzystne dla politycznych oponentów, akcentuje je i eksponuje.

W końcu 1994 roku CBOS zbadał społeczne postrzeganie księży. .Rzeczpospolita" i „Gazeta Wyborcza" (16 i 17 stycznia 1995) zamieściły obszerne i wyważone relacje z tego badania. Kilkuwierszowe omówienie wyników badań podała też (na pierwszej stronie) „Trybuna" (18 stycznia 1995). 1 ten tekst był wyważony, ale górował nad nim wykres zawierający odpowiedzi na jedno pytanie: Jakie opinie przeważają w rozmowach na temat księży w Pana(i) środowisku?" 19 proc. badanych określiło te opinie jako pochlebne, a 39 proc. jako krytyczne. Ha to właśnie pytanie odpowiedzi były najbardziej niekorzystne dla księży. „Trybuna" zapowiedziała wprawdzie dalszy ciąg relacji, ale ten nie nastąpił.

Inne przejawy tęj tendencji. Jedna z gazet pomija wyniki istotnego badania społecznego, które prezentuje większość gazet. Gazeta powstrzymuje się od podania wyników koląjnej edycji regularnego badania, którego wyniki zawsze dotychczas publikowała. Jest to znak, że pominięte wyniki są dla gazety niekorzystne.

Stronniczość gazety może się wyrażać w powoływaniu się na niereprezentacyjne, lecz korzystne dla niej wyniki „głosowań ulicznych", „telefonów do redakcji" itd. Przed ostatnimi wyborami (1995) „Trybuna" prowadziła ranking, w którym czytelnicy „głosowali" przez listy do redakcji. 5 stycznia 1995 roku gazeta ogłosiła „listę pretendentów po głosowaniu grudniowym". Poprzedzał ją tekst "Lech Wałęsa już pokazał, że dla utrzymania fotela gotów jest zahamować rozwój gospodarczy. (...) Kto wie, czy desperacko nie porwie się na «wariant Jelcyna*" itd., po czym redakcja podała notowania. Aleksander Kwaśniewski, Józef Oleksy i Leszek Miller zdobyli 46 proc. głosów, a Wałęsa ani jednego.

Selektywny dobór tematów

Politycznie zaangażowane gazety poświęcają nadmierną uwagę partiom i osobom przez siebie faworyzowanym przy jednoczesnym ignorowaniu innych istotnych informacji. W prezentowaniu rankingów wyborczych sku-piają się na „swoich" kandydatach — inne informacje po-dąją niejako przy okazji.

„Rzeczpospolita" (30 stycznia 1995) omówiła wyniki sondażu CBOS ze stycznia 1995 roku. Ma wstępie informowała: „Spada zaufanie społeczeństwa do premiera Pawlaka. Blisko połowa Polaków nie ufa prezydentowi Wałęsie. Politykiem cieszącym się nąjwiększym zaufaniem wśród społeczeństwa jest Jacek Kuroń". To samo badanie tak podsumowała „Gazeta Wyborcza' (31 stycznia 1995): „W rankingu polityków, którym ufamy, niezmiennie prowadzi Jacek Kuroń. Politycy koalicji trzymają się nieźle".