str42 (4)

FRANCUSKIE l FLAMANDZKIE UBIORY MĘSKIE OD 1430 R. DO KOŃCA XV WIEKU'

W ubiorach męskich po 1430 r. zanikały stopniowo w kroju duże formy i kontrastów zestawienia szczegółów na rzecz drobiazgowego wykończenia całości i ułożenia sztywnych, zawsze niezmiennych fałdów. Łączyło się to zapewne z technicznymi osiągnięciami rzemiosła krawieckiego, wpły-icto jednak ujemnie na sylwetę ubioru i jego dekoracyjne walory.

268. Kaftan spodni .buble! i wypchanym ku--islym rękawem, maho-iire. 1446 r.

269 a. Okrycia męskie roints z obszyciem futrzanym wydłużonym na przedzie, poszerzanie ramion, rękawy marszczone u góry, czepki filcowe pod kapturami, regularne fałdy zezrpiane pod paskiem

Około 1430 r. rozpowszechniła się włoska moda rękawów wypychanych kulisto w górnej części. ,vc Francji zwanych mdhoitres (215 a, b, 268), przez które poszerzył i podwyższył się zarys ramion i dlatego modne w tym czasie rękawy przy robę, bufiaste lub wąskie, musiały być gęsto marszczone przy wszywaniu (26? a-c). Spodnie ubiory, tzw. doublet, które taki wpływ wywarły na sylwetę męską, były jak i poprzednio uszyte z kilku warstw płótna łub grubej tkaniny bawełnianej, przeszywanej również w kilku warstwach z watą, i — jak to widać na miniaturach — pokryte były w całości tkaniną bawełnianą jednolicie barwioną, tzw. futaine, lub w ubiorach dworskich cienkimi tkaninami wełnianymi.

Części tego ubioru, widoczne spod robę, jak kołnierz i rękawy od łokcia, były zwykle uszyte z lepszej tkaniny w innej barwie, jedwabnej lub wełnianej (269 c, d). W realistycznym ujęciu ubiorów- w zabytkach malarstwa flamandzkiego doszywanie tkaniny innej barwy na rękawach jest czasem również widoczne przy zmianie okrycia, gdy zamiast robę z rękawami narzucony c<t tylko płaszczyk kolisty, spod którego wychodzą w całej długości rękawy doublet, zawsze wąskie od łokcia i kolo dłoni zapinane na guziki lub sznurowane. Według opinii P. Pusta, wybitnego znawcy uzbrojenia ochronnego, wypychanie ręka-

wów przy doublet przyjęło się około 1430 r. przede wszystkim w ubiorze, który noszono pod zbroją, a miało ono na celu ochronę ramion przed uciskaniem ich ciężkimi częściami zbroi. Z ubioru obozowego przeniosła się forma rękawów do cywilnego doublet i była lansowana przez rycerskich elegantów włoskich i dworu książąt burgundzkich. Kołnierz doublet miał około 1440 r. charakterystyczne naroża zaokrąglone i obniżone, na przodzie był rozpięty, a otwarty przód doublet był na koszuli sznurowany.

Ubiór wierzchni robę występował w różnych długościach; przeciętnie długi sięgał nieco niżej kostek, tak te wychodziło spod jego brzegów wydłużone obuwie; były też ubiory do kolan lub jeszcze krótsze. Wycięcia robę koło szyi były owalne, płytkie z przodu; przy oblamowaniu ubioru około wycięcia dawano przy-dłużony nieco rozporek na przodzie (270 a, b). Moda

269 i. Roba z wychowalnym, fałdy    dojonych robes,

o regularnym stałym układzie, kołnierze dochodzących do połowy uda, przy doublet ze ściętymi narożami, kap- występuje około 1445 r., a ty-tur wszyły do walka, 1445 r.    powy przykład takiego ubio

ru podaje tytułowa miniatura pierwszego rękopisu Oironiąues de Hainaut (z 1446 r.) z portretem ks. Filipa Dobrego. Wysmukła postać księcia, w czarnym, krótkim ubiorze z wzorzystego aksamitu z obszyciem z futra, odbija jednolitą barwą na tłe otoczenia dworzan w jasnych, przeważnie wzorzystych ubiorach. Miniatura ta, często reprodukowana jako wybitne dzieło sztuki malarskiej i portretowej, zawiera również inne cenne szczegóły, charakterystyczne dla mody męskiej. Do starannie fałdowanych ubiorów noszono dużych rozmiarów nakrycia głowy, składające się z okrągłego wałka pokrytego tkaniną, do kiórego przyszyty był kaptur sukienny, starannie na stałe udcapowany i zeszyty z pozostawionym tylko luźnym, długim, szeroko skrojonym końcem (cornette), który najczęściej zwisał na ramieniu przerzucony do przodu. Wiązanie długiego końca kaptura pod brodą występuje I    stale tylko w portretowych miniaturach ks. Filipa Dobrego

:    (271 a). W latach czterdziestych przyjęło się noszenie filcowych

czepców męskich, dość niskich, również pod walkami kapturów (chaperons faęonnes)-, czasem kaptur zdjęty z głowy okrytej czepcem zwisał na plecach podtrzymywany na przodzie ręką za 269 e. Skrócony fason robę, suój długi pas sukna (eorneite\ 271 b). Jest to poza charakterys-    dworski z lat sześćdziesiątych

207