str77

54$ a. Fragment haftu zlotem na jedwabnej tkaninie btzanjyńsktrj a podszyciem skóra i odciskiem guzków metalowych, zapewne z naszyjnika, 1. poi. XIII w.

349. Fragment haftu na tkaninie: jedwabnej bizantyńskiej, wykonanego nitką złotą z motywem plecionki z zakończeniem z trójlistka

dzo cienką nitką złotą i jedwabiem ściegiem za igłą, z konturami ornamentu utworzonymi ze ściegów łańcuszkowych jedwabiem. Wąskie listwy jedwabne wypełnione są motywami pasowymi z przeplatających się wtei roślinnych (347), z kotek pełnych na przemian z palmetowymi listkami, z arkadek

wypełnionych liśćmi, a nawet motywem kółek z wrysowanymi zwierzątkami (348 a, b).

Fragment o szerokości 37 mm z motywem kółek był podszyty skórą i zakończony na jednej stronie 6 guzkami, z których pozostały tylko odciski na skórze (348 a, b). Zapewne jest to fragment ozdobnego kołnierza-naszyjnika, podobnego do ruskiego oierełia noszonego przez kobiety. Zachowany inny fragment z podszyciem skórą mógł mieć takie samo zastosowanie lub używany był jako naczółko. Zachował się też fragment tkaniny jedwabnej, haftowany złotem w nie kończący się wzór wstęgowy, tworzący motyw podwójnych krzyżyków (348 c), który mógł tworzyć obszycie ubioru wokoło wycięcia (fragment ten został znaleziony przy szyi szkieletu). Haftowana dekoracja wykonana została nitką złotą, kładzioną i chwytaną ściegami jedwabiu na brzegach motywów. Fragmenty haftu na obszyciach ubiorów z Gródka przypominają ozdoby ruskich ubiorów, wykopane w kurhanach kijowskich, czernihowskich i poltaw-skich w czasie badań archeologicznych przeprowadzonych w końcu XIX w. Podobnie jak w Gródku, fragmenty haftowanych obszyć były w kurhanach jedyną pozostałością po ubiorach, które uległy zniszczeniu (349, 350). Zachowane w Gródku fragmenty krajck złotolitych o szerokości 9—20 mm, o motywach geometrycznych, rombów, sosenki lub potrójnej plecionki, były wykonane częściowo na krosienkach tabliczkowych. Zachowane fragmenty odzieży z Gródka Nadbużnego wykazują wysoki poziom techniki haftu, 348 c. Fragment haftowanej tkaniny bi- gnanego "^{a w}4^skich listewkach jedwabiu o szerokości zamyńskiej z motywem przenikających    13-37 mm, w których pojedyncze ściegi, tworzące rysunek

się wstęg, z obszycia ubioru    ornamentu, mają na długość tylko nieco więcej niż 1 mm.

348 b. Fragment haftu z kurhanu ruskiego, zapewne import bizantyński z XIU w.

27ti

350. Fragment haftu z motywem plecionki z obszycia ubioru niskiego, XII w.

352 a. Skrócony ubiór z klinami i zwisającą ozdobą rękawów, 1353 t.; b. czeski ubiór męski według mody przejściowej z rękawami skróconymi i wiszącą ozdobą, 1. poł. XIV w.

Złota nitka wykonana jest 2 delikatnej, złoconej blaszki srebrnej, owiniętej na jedwabnej „duszy”. Dalsze badania archeologiczne mogą, dzięki uzyskanym materiałom, ustalić, czy fragmenty ozdobnej odzieży znalezione w Gródku Nadbużnym były wykonane przez miejscowych rzemieślników z importowanych tkanin jedwabnych oraz czy tkano na miejscu krajki z nici złotych i jedwabnych w formie wąskich galonów, czy też ozdoby z krajek złotych zostały przywiezione przez kupców, a w zdobieniu odzieży naśladowano też gotowe wzory obce.

Z przełomu XIII i XIV w. zachowały się w rzeźbie nagrobnej i pieczęciach książąt kłady ubiorów męskich. Na spoczywających na nagrobkach, wykonanych w rzeźbie pełnej lub na płytach, widać kolczugi okryte skróconym nieco ubiorem, tzw. coue d’armes, lub rycerski Wappenrock, który oprócz heraldycznego zdobienia nie różnił się krojem od ubiorów cywilnych, noszonych w tym okresie. W dolnej części tych ubiorów (zwanych we Francji surcot) można zauważyć od linii stanu, wyznaczonej nisko umieszczonym pasem rycerskim, zarówno w rzeźbie, jak i na współczesnych pieczęciach tworzenie się rów-

351 a. (u góry) Tarczka z orłem śląskim do ozdoby czapki książęcej albo używana przy płaszczu jako lassel; b. (u dołu) guziki z XIV w. znalezione w Opolu

śląskich liczne przy-rycerskich postaciach