str 066 067 (2)

33. PUŁK PUŁKOWI NIE RÓWNY

Nie tylko w naszej epoce, ale także w przeszłości rozwój sztuki wojennej i organizacyjnych form wojska sprawiał, że pojawiały się nowe pojęcia, a stare zmieniały swą treść bądź zupełnie wychodziły z użycia. Bywało i tak, że np. „korpus" miał w czasach kościuszkowskich trojakie znaczenie.

1.    Czy królewicz Władysław dowodził pod Chocimiem (1621) korpusem? A Kościuszko? Czy też dowodził korpusem? Kiedy po raz pierwszy pojawiło się w Polsce pojęcie korpusu w obecnym znaczeniu?

2.    Wymień różnice między pułkiem z czasów Jana Zamoyskiego a pułkami z okresu Sobieskiego i Kościuszki.

3.    Czy Stefan Czarniecki dowodził dywizją?

4.    Jak wielkie były roty piesze w czasach Jana Olbrachta i Stefana Batorego?

5.    Podaj liczebność chorągwi jazdy w czasach Władysława Jagiełły i Karola Chodkiewicza.

6.    Kiedy pojawiła się w Polsce brygada?

7.    Jaki był stan liczebny kompanii piechoty?

8.    Jaka jest różnica między batalią a batalionem? Kiedy pojawiły się one w wojsku polskim?

9.    Kiedy wojsko polskie dzieliło się na armie i jakie znaczenie miał ten podział?

10. W jakim znaczeniu używamy pojęcia „bateria” — organizacyjnym czy taktycznym?

34. TRON, KRZESŁA I BUŁAWY

W dawnej Polsce stanowisko naczelnego wodza zastrzeżone było dla monarchy. Nawet król Staś w 1792 roku, zanim przystąpił do Targowicy, wybierał się z Warszawy do armii koronnej, by stanąć na jej czele. Ale nie każdy władca, nawet wybitny, czuł się wodzem i dlatego wyręczał się bardziej kompetentnymi osobami. Z urzędu byli to niektórzy senatorowie, gdyż pewne krzesła w senacie łączyły się z uprawnieniami natury wojskowej. Kwestia dowodzenia na najwyższym szczeblu przybrała inny charakter, gdy pojawiły się stałe armie zaciężne, którymi trzeba było dowodzić na co dzień. Powołano więc urzędy hetmańskie. U schyłku Rzeczypospolitej modernizacja wojska przyniosła nowe problemy i rozwiązania. Wreszcie w epoce powstań narodowych często uważano, że tylko dyktator potrafi godnie dzierżyć władzę najwyższą nad wojskiem.

1.    W 1509 roku, podczas wojny z Mołdawią, król Zygmunt Stary zachorował i powierzył naczelne dowództwo hetmanowi Mikołajowi Kamienieckiemu. Wywołało to wielkie oburzenie wśród szlachty i król musiał się zobowiązać, że podobny wypadek nigdy się nie powtórzy. O co szlachcie chodziło?

2.    Kto był ostatnim w Polsce .dyktatorem z urzędu?

3.    Jaką funkcję wojskową piastował Piotr Dunin z Prawkowic?

4.    Czy wojewoda mógł zastąpić króla w dowodzeniu wojskiem?

5.    Którzy królowie polscy osobiście dowodzili w polu, choć mieli u swego boku hetmanów?

6.    Jaką buławę hetmańską piastował Jan Zborowski?

7.    Kto posiadał większe uprawnienia natury wojskowej — wojewoda, kasztelan czy starosta?

8.    Kiedy powstało w Polsce pierwsze ministerstwo wojny i kto był pierwszym ministrem wojny?

9.    Od kiedy urząd hetmański stał się dożywotnim?

10. Czy hetman polny był po prostu zastępcą hetmana wielkiego?

5* 67