strona 8 9

8

się metodami wypracowanymi na gruncie psychologii i fizjologii pracy.

^:    ' Wiele zagadnień z zakresu zawodoznawstwa jest rozstrzyganych w ścisłym

I związku z naukami ekonomicznymi i życiem gospodarczym kraju.

Najbardziej widoczny jest jednak związek zawodoznawstwa z pedagogiką pracy. Uzyskana w wyniku badań i analiz wiedza o zawodach stanowi podstawę do określania umiejętności i wiadomości charakterystycznych dla każdego zawodu czy specjalności, co z kolei jest konieczne przy ustalaniu treści kształcenia i doskonalenia zawodowego, jak również w działalności związanej z orientacją zawodową, poradnictwem i doradztwem zawodowym. Wiedza o zawodach służy do konstruowania charakterystyk kwalifikacji i taryfikatorów kwalifikacyjnych występujących w kształceniu zawodowym, poradnictwie zawodowym i poszczególnych działach gospodarki narodowej. Jest ona także istotna w formułowaniu różnego rodzaju informacji zawodowej kierowanej do dzieci, młodzieży i osób dorosłych.

Podkreślić jednak należy raz jeszcze, że mimo licznych związków zawodoznawstwa z pedagogiką pracy błędem byłoby traktowanie tej dziedziny wiedzy jako jeszcze jednego jej obszaru problemowego.

Zawodoznawstwo jest dziedziną wiedzy dopiero się rozwijającą i trudno jest niekiedy dostrzec jego wyraźną odrębność, ale ma ono charakter interdyscyplinarny i sądzić należy, że jego specyfika wyodrębni się stopniowo w miarę jego dalszego rozwoju.

Można zatem określić zawodoznawstwo (w znaczeniu szerokim) jako dyscyplinę wiedzy zajmującąsiębadaniem zawodu i pracy zawodowej, mającą charakter interdyscyplinarny. Zawodoznawstwo rozumiane jako wiedza o zawodach stanowi podstawę do działań związanych z orientacją i poradnictwem zawodowym a także edukacją zawodową. W ramach zawodoznawstwa istotne są rozstrzygnięcia dotyczące powstawania i zanikania poszczególnych zawodów, zmian w układach czynności w obrębie zawodów i specjalności, opracowywanie charakterystyk kwalifikacji zawodów nowo powstałych, informacji o zawodach i aktualizacja charakterystyk zawodów już istniejących.

Celem zawodoznawstwa wyznaczającym także jego zasięg i zakres jest gromadzenie interdyscyplinarnej wiedzy o zawodach, a takie sformułowanie podstawowych prawidłowości odnoszących się do poszczególnych grup zawodów. Tak rozumiana wiedza zawodoznawcza powinna stanowić podstawę do określania profilu kształcenia i doskonalenia zawodowego, klasyfikacji zawodów i specjalności, charakteiystyk kwalifikacji, a w konsekwencji do ustalania celów, zadań i treści nauczania w szkołach zawodowych i innych placówkach kształcenia i doskonalenia zawodowego. Wiedza o zawodach ma także olbrzymie znaczenie dla

prawidłowej realizacji zadań orientacji zawodowej.⁴

Podstawowe zadania szczegółowe zawodoznawstwa sformułować można następująco:

-    opisywanie zawodów według analizy czynności zawodowych, warunków pracy i zadań pracowniczych,

-    ustalanie wiadomości i umiejętności charakterystycznych dla poszczególnych zawodów i spcjalności,

-    opracowywanie charakterystyk kwalifikacji stanowiących podstawędla orientacji zawodowej, poradnictwa zawodowego i edukacji zawodowej,

-    opracowywanie taryfikatorów kwalifikacyjnych dla poszczególnych stanowisk pracy,

-    dostarczanie innym naukom o pracy i gospodarce narodowej podstawowej wiedzy o strukturze zawodowej i jej przemianach,

-    opis zmian zachodzących w treściach i charakterze pracy pod w^rpływem różnych czynników (np. postęp naukowo-techniczny, restrukturyzacja przemysłu itp.),

-    stała obserwacja i określanie zmian w społecznej strukturze zawodów.

Do podstawowych kategorii zawodoznawstwa zaliczyć zaś można:

-    zawód i specjalność,

-    pracę zawodową,

-    kwalifikacje pracownicze.

Z. Wiatrowski proponuje również włączenie do podstawowych kategorii zawodoznawstwa czynności i umiejętności.

Pojęcia te zostaną scharakteryzowane w dalszej części rozważań.

2. Techniczny i społeczny podział pracy

W naukach społecznych najczęściej przyjmuje się, że „praca jest przede wszystkim procesem zachodzącym między człowiekiem a przyrodą, procesem, w którym człowiek poprzez swoją działalność realizuje, reguluje i kontroluje wymianę materii z przyrodą.

Nie jest to oczy wiście jedyna definicja pracy, inne lub też zbliżone formułowane są na gruncie innych nauk.

W języku potocznym słowo „praca” używane jest najczęściej w dwojakim znaczeniu: