strona (103)

go klimatu, czyli zaaklimatyzowani. Zamieszkanie w innej strefie klimatycznej Kiczy się z koniecznością przystosowania termoregulacji do kompensacji przepływów ciepła w innym zakresie temperatur, jest to zwykle wielostronne obciążenie organizmu, gdyż jednocześnie obejmuje przystosowanie do innych elementów klimatu, jak: ciśnienie atmosferyczne, rytm dobowy, wilgotność powietrza itp.

Aklimatyzacja termiczna, czyli przestawienie sprawności mechanizmów termoregulacji, powstaje na skutek ich treningu, który wywołuje trwałe zmiany funkcjonalne i morfologiczne. W wyniku tych zmian człowiek z mniejszym wysiłkiem i szybciej kompensuje zmiany czynników klimatycznych. Można odróżnić zwiększenie sprawności zatrzymywania ciepła i zwiększenie sprawności eliminacji ciepła. Można również uzyskać aklimatyzacyjną sprawność w obu kierunkach. Kryterium adaptacji termicznej jest zawsze zdolność do utrzymania stałej temperatury wnętrza ciała.

Do aklimatyzacji termicznej dochodzi przez:

1.    Zmiany morfologiczne: kształt ciała, rozwój tkanki tłuszczowej, zwłaszcza brązowej, budowę naczyń krwionośnych. Osoby szczupłe i wysokie lepiej znoszą nadmiar ciepła (zabiegi ogrzewające) niż niedobór, tęgie i niskie - niedobór ciepła (zabiegi oziębiające) niż nadmiar.

2.    Dostosowanie nerwowej reakcji behawioralnej i wegetatywnej. Trening powoduje zwiększanie liczby i sprawności synaps na tych połączeniach nerwowych, które są częściej pobudzane. U człowieka zaaklimatyzowanego reakcje są bardziej ekonomiczne, skuteczniejsze, recepcja nadmiaru i niedoboru ciepła wywołuje mniej przykrości.

Sprawność termoregulacji

Głównymi kryteriami sprawności termoregulacyjnej są: temperatura progu drżenia mięśni dla sprawności zachowania ciepła i temperatura progu potliwości dla sprawności wydalania nadmiaru ciepła, w obu przypadkach chodzi o temperaturę wnętrza ciała. Obydwie temperatury progowe w miarę przystosowania są dalsze od średniej temperatury jądra ciała, przy zachowanym bilansie cieplnym ustroju.

Ponadto w postępowaniu terapeutycznym jako sprawność termoregulacji jest obserwowana szybkość kompensacji ubytków lub nadmiaru ciepła. Po przerwaniu oziębiania lub nagrzewania mechanizmy regulacyjne działają w kierunku kompensującym poprzedni wpływ termiczny. W przypadku nagrzewania jest to wydłużenie reakcji wydalania ciepła rozpoczętej już w czasie nagrzewania, trwa ona od 20 do 40 min.

Inaczej jest przy oziębianiu. W czasie oziębiania występuje reakcja zatrzymania ciepła, której najważniejszym objawem jest ograniczenie przepływu krwi przez skórę, natomiast po oziębianiu występuje reakcja charakteryzująca się zwiększonym ukrwieniem, zaróżowieniem skóry z uczuciem rozgrzania, co można uznać za wyraz reakcji mającej na celu wyrównanie poziomu ciepła. Notuje się w jej wyniku temperatury tkanek wyższe niż przed oziębianiem. Reakcja taka występuje u osób z zapasem ciepła w organizmie i ze sprawną termoregulacją. Wydaje się być silniejsza po oziębianiu przy temperaturze kriogenicznej. Trwa kilka godzin. Reakcja ta nie jest tożsama z reakcją zachowania ciepła, ma bowiem cechy przeciwne.

Zmiany sprawności termoregulacji, analogiczne do uzyskiwanych przy zmianie klimatu, można wywołać przez trening układu termoregulacyjnego dokonywany zabiegami termoterapeutycznymi. Dużą rolę odgrywa przy tym motywacja emocjonalna. Proces usprawnienia termoregulacji przebiega szybciej i jest efektywniejszy, jeśli ze zmianami temperatury łączy się praca fizyczna.

103