strona (40)

przetłumaczyć jako przywiązanie lub przylgnięcie do terapii. Wykazano, że w takich warunkach efekt placebo jest najsilniejszy. Placebo szczególnie skutecznie zwalcza ból (każdy ból ma bowiem istotną komponentę psychogenną). W fizykoterapii występuje we wszystkich metodach zwalczających ból, często jest decydujący i należy go wzmacniać sugestywnym zachowaniem.

Obecnie zaczyna przeważać opinia, że nawet schorzenia somatyczne, nie wyłączając nowotworów złośliwych, mogą ulegać poprawie pod wpływem efektu placebo i świadomego oddziaływania psychologicznego. Jednak stosowanie placebo zamiast znanego i skutecznego środka o działaniu chemicznym czy fizycznym jest wielkim błędem. Niestety, zdarza się, że wskutek nadmiernego zaufania do określonej metody, zwłaszcza z zakresu medycyny niekonwencjonalnej, rzekomo opartej na badaniach naukowych, czy w wyniku niewiedzy dochodzi do błędów kosztujących zdrowie, a nawet życie. Zastosowanie metody placebo zamiast skutecznej metody medycznej, może skończyć się odpowiedzialnością sądową.

Na rycinie 1.8 przedstawiono dokumentację leczniczą obrazującą poprawę uzyskaną w trakcie stosowania leczenia hydroterapeutycznego, w którym prawdopodobnie działało przede wszystkim placebo.

W trakcie pierwszego tygodnia kuracji wodoleczniczej przedstawionej na rycinie 1.9 nie tylko spadło ciśnienie, lecz także zagoiło się owrzodzenie podudzia (o średnicy około 6 cm), które trwało kilka lat. Pacjentka, nie powiedziała o tym lekarzowi. Gojenie się owrzodzenia było dla obojga niespodzianką.

Warto zauważyć, że np. wodolecznictwa nie można zweryfikować za pomocą podwójnej ani nawet pojedynczej ślepej próby, zatem brak dowodów zarówno jego oddziaływania fizycznego, jak i efektu placebo. Wodolecznictwo wykazuje pierwszą i trzecią cechę charakterystyczną dla placebo z wcześniej wymienionych. Natomiast druga i czwarta cecha, dotyczące dawkowania i mechanizmów fizjologicznych, mogą być kwestionowane, gdyż w mechanizmie termoregulacji można znaleźć przesłanki do dawkowania i do oddziaływania leczniczego w niektórych zaburzeniach zdrowia.

W medycynie alternatywnej (niekonwencjonalnej) stosuje się metody, które powołują się na niesprawdzone lub niesprawdzalne oddziaływania typu fizykalnego, np. rezonans elektroniczny, odmiany pola magnetycznego czy masażu i inne oddziaływania mechaniczne. Metody te często są tworzone przez ludzi nie mających żadnego wykształcenia medycznego. Stoją na pograniczu szarlataństwa i często tylko pozytywny efekt placebo chroni je przed dyskwalifikacją prawną. Efekt ten jest na tyle korzystny, że przyciąga pacjentów gotowych korzystać z leczenia nawet za znaczną odpłatnością oraz stanąć w obronie metody i terapeuty.

Rozdział ten powinien pomóc w rozwijaniu krytycznego spojrzenia na stosowane metody, a jednocześnie w rozwijaniu umiejętności wykorzystywania efektu placebo. Efekt placebo jest tą częścią oddziaływania psychologicznego (psychoterapii), którą powinien stosować każdy terapeuta, także w fizykoterapii.