Struktura klasowo warstwowa 5

Struktura klasowo*worsi wowu

warczna") i kategorie marginesu (piebs miejski i wiejski), to faktycznie po zmianach ustrojowych zapoczątkowanych w 1945 roku. których konsekwencje odczuwamy w jakimś stopniu do chwili obecnej, owa pierwsze człony struktury kiaso-wo-warsrwowcj (zicmiaństwo i burżuazia) zostały wyeliminowane, ostatni zas roztopił się w ramach klasy robotniczej, chłopstwa i drobnomieszczaństwa Socjologia w Polsce od chwili jej odrodzenia w roku 1957. aż do roku ! 9ft i faktycznie analizowała strukturę klasowo-warstwową, operując jej czterema podstawowymi członami (klasa robotnicza, klasa chłopska, inteligencja i drobnomieszczaństwo). Rozpatrywała zjawiska ruchliwości społecznej między nim: wewnętrzny skład poszczególnych członów, pojawienie się kategorii granicznych (chłopi-robotnicy, chłopś-urzędnicy'). stwierdzając też dekompozycję cech położenia społecznego' . Bardzo rzadko pojawiały się koncepcje, ujmujące strukturę społeczną w kategoriach gradacji. R. Dyoniziak wśród mieszkańców Krakowa wyróżnił pięć warstw: wyższą, średnią-wyższą, średnią-niższą, niższą-wyższą i niższą-niższą, stosując iako jedyne kryterium wysokość uzyskiwanego dochodu w ciągu miesiąca i korelując go z potrzebami konsumpcyjnymi. Pośrednio, taki sposób ujęcia struktury wynikał też z badań W. Wesołowskiego nad prestiżem zawodów. Liczne analizy struktury społecznej, prowadzone natomiast w iatacr. siedemdziesiątych. szły’w kierunku możliwości wyróżnienia w sposób baruzięj precyzyjny członów funkcjonalnie rozumianej struktury, co prowadziło do tworzenia tzw. struktury' społeczno-zawodowej, w której wyróżniano na ogół 10-12 kategorii^{1 2}.

Obraz struktury kłasowo-warstwowej do końca lat osiemdziesiątych

Klasa robotnicza definiowana jako zbiór fizycznych pracowników' najemnych, utrzymujących się z płacy roboczej, traktowana była. w warunkach tzw. realnego socjalizmu, jako ostoja istniejącego ustroju. Dlatego też jej zbiorowe wystąpienia w latach 1956, 1970 i 1976 w żaden sposób nic pasowały do wzorów oczekiwanych przez ówczesne władze polityczne.Tłumaczenia, żc „działają obce agentury", odezwali się „w'archołowic i wichrzyciele" nic uwzględniały faktu, iż w tej klasie nastąpiły istotne zmiany jakościowe, określane potem jako dążenie do politycznej podmiotowości.

1

‘Por.W. Wesołowski: Klasy, warstwy / władze. Warszawa 1974, wyd.2; oraz: K. Zagórski. Rozwój. struktura i ruchliwość społeczna. Warszawa 1978,

¹ R. Dyoniziak: Stratyfikacja a hierarchia potrzeb konsumpcyjnych w społeczność; wici kómlejskiej, Kraków 1966. s.33, ona; W Wesołowski; Prestiż zawodów - system wartości-uwar-siwienie społeczne. ..Studia Socjologiczno-Polityczne", nr 15.

2

Po:. K. Janicka; Ruchliwość międzypokoleniowe i jej korelatywy, Warszawa 1976. r...>2.