symbol022

44

model kosmologiczny znany jest nam z ceramiki grupy wschodniej KPL (ryc. 1 a) oraz k. łużyckiej, w halsztackiej fazie swego rozwoju (ryc. 1 b).

44

a

b

Ryc. 1. Naczynia KPL (a) i k. łużyckiej z okresu HaD (b) a - Zarębowo, woj. włocławskie, ok. 2700 p.n.e. (Gurba 1989,

226, ryc. 8)

b - Zwierzynek, woj. szczecińskie, HD (Kostrzewski 1958, 178, ryc. 129)

Prawdopodobnie również ceramika ICAK odznacza się podobnymi związkami symbolicznymi, jednak silna schematyzacja ewentualnych wyobrażeń fitomorficznych uniemożliwia wypowiadanie jednoznacznych sądów (np. Nosek 1967, ryc. 113/6, 161/5 i inne).

Drugi z kontekstów występuje rzadziej. Chronologicznie ograniczony jest do IV-V OEB w k. łużyckiej. Ideogram drzewa umieszczany jest powyżej linii zygzakowatej, sięgając do niej "korzeniami" i kierując "gałązki" ku wylewowi naczynia. Wyobrażenie plastyczne tej treści wystąpiło na cmentarzysku grupy tarnobrzeskiej , wzbogacone o postać antropomorficzną, stojącą przy "drzewku" (ryc. 2 a) . Uboższy wizerunek znany jest z IV OEB z terenu Pomorza Zachodniego. W tym przypadku brak jest zygzaka, zaś motywom fitomorficznym towarzyszy para trójkątów, łączących się wierzchołkami (ryc. 2 b).

W przekazach mitycznych drzewo kosmiczne występuje w dwóch postaciach:    odwróconej - z korzeniami sięgającymi nieba, oraz

normalnej - zakorzenionej w ziemi (Vulcanescu 1979, 32). Przedstawienia ikonograficzne wskazują, że wyrasta ono, jako m.in-symbol roślinności, z wody oznaczonej na ceramice zygzakiem-Jest to woda niebiańska (ryc. 1 a, b) lub telluryczna (ryc. 2 a, b) , *' zależności od kontekstu interpretacyjnego.

Ryc. 2. Naczynia k. łużyckiej z IV, V OEB

a - Kosin, pow. Kraśnik, V OEB (Węgrzynowicz, Miśkiewicz 1974, 173, ryc. 19)

b - Prusinowo, pow. Gryfice, IV OEB (Kostrzewski 1958, 59, ryc. 40)

Interesującym uzupełnieniem powyższych spostrzeżeń jest ornamentyka naczyń KCS horyzontu ogólnoeuropejskiego ze Wschodnich Niemiec. Motywy fitomorficzne umieszczane są ponad linię zygzakowatą, lecz "gałązkami" sięgają wód tellurycznych (ryc. 3 a, b) .

Ryc. 3. Naczynia KCS horyzontu ogólnoeuropejskiego a, b - Leina, Kdttichau (Krzak 1980, ryc. 7, 8)

Kompozycja ta wydaje się być pośredniczącą pomiędzy typami kontekstualnymi z ryc. 1 a i 2 a. Występuje w niej bowiem tradycja drzewa "odwróconego", lecz motyw akwatyczny przedstawia odmienny aspekt swego fenomenu (telluryczny). Zastąpienie linii