symbol052

znaleziskami zawierającymi wyłącznie ceramikę lub ozdoby, wy. łącznie broń lub narzędzia oraz "mieszanymi" (np. ceramika i broń).

W KPL dominuje grupa 22 stanowisk (54 % spośród 41 znanych) , z pojedynczymi lub zespołowymi depozytami naczyń. Znaleziska samej broni lub narzędzi pochodzą z 15 stanowisk (36 %) zaś "mieszane" z 4 (10 %). W celu dalszego ujednolicenia danych wprowadzamy współczynnik (a) , ukazujący stosunek liczby stanowisk z bronią lub narzędziami do takich, gdzie wystąpiła wyłącznie ceramika. W KPL wynosi on 0,7, co oznacza, iż depozyty "narzędziowe" są w przybliżeniu o 1/3 rzadsze od "ceramicznych".

Obraz ten byłby jednak niepełny bez uwzględnienia różnic terytorialnych. Na Pomorzu wystąpiło 9 stanowisk z ceramiką, 10 z bronią/narzędziami oraz jedno mieszane. Z Wielkopolski pochodzi 10 depozytów czysto ceramicznych, 5 z bronią/narzędziami oraz 3 mieszane. Zatem współczynnik (a) dla Pomorza wynosi 1.1. zaś dla Wielkopolski 0.4. W pierwszym przypadku mamy do czynienia ze stanem równowagi, w drugim natomiast z wyraźną dominacją znalezisk "ceramicznych".

Tanatologia sacrum akwatycznego określona została dzięki analizie lokacji cmentarzysk nad wodami. Główną cechą zespołów grobowych KPL była obecność w ich pobliżu wód stojących (62 I przypadków). Rzadziej lokowano cmentarzyska nad rzekami i strumieniami (38 %) .

Próba uszczegółowienia owych zależności przyniosła także interesujący rezultat. Zbadaliśmy bowiem geograficzną zmienność usytuowania zespołów sepulkralnych. Zarówno w pobliżu rzek, jak i jezior wybierano w KPL pod cmentarzyska najczęściej brzegi północne (tab. 12-14). Najmniejszą popularnością cieszyły się z kolei południowe brzegi środowisk akwatycznych (tab. 12-14).

Opierając się na treści przedstawianych klas symboliki wody, utworzymy obecnie jednolite ich zestawienie. W sposób naturalny ukaże ono kod "akwatyczny" badanej kultury (tab. 16).

Przejawy symboliki, niezależnie od przynależności klasowej, zaliczone zostały do dwóch typów: formalnego lub funkcjonalnego. Zabieg ten ma charakter porządkujący, lecz opiera si? na głębszych różnicach wewnątrzźródłowych.

Kategoria formalna dotyczy sytuacji, gdy zasadniczą roi? odgrywa podłoże materialne - nośnik określonych treści symboli' cznych (Eliade 1966, 35). Przykładami powyższego typu mogą być: fizyczne podłoża motywów akwatycznych (ceramika, metal), suro'

wiec depozytów oraz formy środowisk wodnych przy cmentarzyskach (jeziora, rzeki).

Kategoria funkcjonalna obejmuje zaś informacje źródłowe "współtworzące" poszczególne typy formalne. W klasie ofiarnej typ depozytów metalowych jest zatem szerszy znaczeniowo aniżeli funkcjonalne ich wersje: broń, narzędzia lub ozdoby. Podobnie ma się rzecz z odmianami motywu akwatycznego lub rodzajami obieranych brzegów pod cmentarzyska.

Tabela 16. System symboliki wody KPL

Klasa	Typ	Cechy progresywne	Cechy regresywne
nJ		Na ceramice, ka-	Na ceramice, ka-
N 0	Formalny	mieniu:	mieniu:
•H 0		zygzak	spirala
r~H o		Na ceramice:	Na ceramice:
£ Ul 0	Funkcjonalny	"drzewko" pod	"drzewko" nad
«		zygzakiem	zygzakiem
		Ceramika	Kamień
	Formalny
u UJ		Naczynia	Broń, narzędzia
■H o	Funkcjonalny
		Jeziora	Rzeki
1 0 i—! 0 cfl +> fi <tf N	Formalny
		Brzeg:	Brzeg:
(0 -H Eh CP	Funkcjonalny	N	S

Wydzielona została również grupa cech progresywnych (domi-^nuj%cych) oraz opozycyjny wobec niej zespół cech regresywnych (zdominowanych). Przeciwstawne pary wyrażeń danej klasy symboliki występują zawsze w obrębie jednakowych typów informacji źródłowych. W klasie ofiarnej typ formalny dotyczy więc opozycji ceramika - kamień zaś funkcjonalny opozycji naczynia - broń, narzędzia.

Tabela 16 ukazuje kształt systemu symboliki KPL. Wszystkie jego cechy progresywne typu formalnego oraz funkcjonalnego zali-