symbol053

06

zyć możemy do statycznych wyobrażeń fenomenu akwatycznego. Po-zynając od wyłączności motywów zygzakowatych w ornamentyce po-irzez dominację depozytów ceramicznych włącznie z preferencją ezior obok cmentarzysk, natrafiamy na symboliczną lub fizyczną iostać nieekspansywnej wody.

Dzięki uwzględnieniu cech opozycyjnych, uwagi powyższe :tają się mniej subiektywne. Kolumna symbolicznych informacji zdominowanych" w KPL posiada bowiem formę przeciwną. Brak jest r ornamentyce wzorów spiralnych, mniej liczne są depozyty ka-lienne oraz lokalizacja cmentarzysk nad rzekami. Głęboki poziom :odu akwatycznego KPL dostarcza więc informacji o sacrum wody jako statycznej, niezmiennej części Kosmosu. Wszelkie cechy dy-lamizmu i gwałtowności wydają się być odsunięte na peryferie ;ystemu symbolicznego badanej kultury. Percepcja Żywiołu wody lie była jednak wśród społeczeństw owego czasu całkowicie zu-lifikowana. Mogą o tym świadczyć wspomniane rozbieżności w klasie ofiarnej.

Struktura znalezisk pomorskich (a = 1.1) oraz wielkopol-sko-chełmińskich (a = 0.4) sugeruje odrębność obu tych krain. Na północy Niżu Polskiego elementem modyfikującym ogólny system symboliki KPL byłby znaczniejszy udział broni i narzędzi kamien-lych. Na południu zaś częściej występuje w depozytach ceramika. Rozbieżności nie przekraczają jednak znacząco stanu równowagi pomiędzy ceramiką a wyrobami kamiennymi. Zasadniczy sens kodu akwatycznego KPL na Niżu Polskim pozostaje zatem aktualny.

3.2. Kultura amfor kulistych

Struktura symboliki akwatycznej KAK nie jest równie wyrazista jak KPL. Analiza fenomenologiczna wykazała szczególną niejasność aspektu kosmologicznego sacrum wody. Stwierdziliśmy jednakże powszechność zdobienia ceramiki motywami zygzakowatymi (Nosek 1967). Nie występują one natomiast na wyrobach kamiennych Dwej kultury (Bąbel 1980, 23) . Brak również w ornamentyce motywów spiralnych.

Klasa ofiarna jako element systemu symboliki wody reprezentowana jest w źródłach nielicznie. Opisaliśmy wcześniej 8 znalezisk wodnych KAK z Niżu Polskiego, koncentrujących się w jego północnej części (mapa 2) . Liczba depozytów wyłącznie ceramicznych odpowiada skali znalezisk broni/narzędzi kamiennych (po trzy przypadki). Współczynnik (a) w KAK wynosi zatem 1.0.

Pochówki KAK lokowane były głównie w otoczeniu wód stojących (60 % przypadków) • Mniej liczne było natomiast sąsiedztwo rzek i strumieni (40 %) . Statystyka szczegółowych lokalizacji cmentarzysk wykazała ich dominację na zachodnich brzegach. Równocześnie najrzadziej obierano w tym zakresie brzegi wschodnie (tab. 12 ) .

Symbolika akwatyczna KAK możliwa jest do określenia jedynie w zarysie. Taką też formę posiada jej kod, przedstawiony w tabeli 17.

Tabela 17. System symboliki wody KAK

Klasa	Typ	Cechy progresywne	Cechi regresywne
Kosmolo giczna	Formalny	Na ceramice: zygzak	Na ceramice: spirala
	Funkcjonalny	Brak danych	Brak danych
Ofiarna	Formalny	Równowaga: ceramika - kamień
	Funkcjonalny	Równowaga: naczynia - broń/narzędzia
Tanato- logiczna	Formalny	Jeziora	Rzeki
	Funkcjonalny	Brzeg: W	Brzeg: E

Cechy progresywne klasy kosmologicznej i tanatologicznej odzwierciedlają, jak w KPL, statyczny obraz sacrum wody. Opozycyjne w stosunku do nich wyobrażenia odnajdujemy wśród regresyw-nych wartości systemu symboliki KAK.

Równowaga panująca w klasie ofiarnej wydaje się być kontynuacją pomorskich tradycji KPL. Liczba depozytów ceramiki odpowiada bowiem ściśle bagiennym znaleziskom wyrobów kamiennych. Na głębokim poziomie analizy stwierdzamy jednakże odmienność specyfiki KAK. Zaznacza się ona malejącym udziałem depozytów naczyń, przy nie zmienionej postaci klas pozostałych. Nieliczne źródła tej kultury ze środowisk akwatycznych, powstrzymują nas przed formułowaniem dalej idących wniosków.