s gli

3. BUDOWLANA CHARAKTERYSTYKA RZEŹBY

Charakter rzeźby w poważnym stopniu rzutuje na właściwości budowlane tak w skali makroregionu jak i mikroregionu. Przykładem oddziaływania w skali makroregionalnej są wysokości bezwzględne wpływające w sposób istotny na regionalne zróżnicowanie klimatu, co z kolei rzutuje na projektowaną głębokość posadowienia i na konstrukcję budowli. Wymienić tu można zagadnienia dotyczące głębokości przemarzania podłoża, obciążenia budowli śniegiem, dynamicznego oddziaływania wiatru. W obrębie czynników mikro-regionalnych wpływających bezpośrednio na zaprojektowanie, wykonanie i eksploatację obiektu budowlanego przyjęto na Niżu Polskim następujące cechy rzeźby: typ genetyczny, typ morfometryczny oraz deniwelacje i spadki powierzchni terenu.

W przypadku terenów strefy wyżynnej i górskiej sygnalizuje się tylko przeglądowo typ morfometryczny oraz deniwelacje i nachylenie powierzchni. Na zagadnienia te zwraca się uwagę w rozdziałach 8 i 9.

3.1. Typ genetyczny rzeźby

3.1.1. Strefa niżowa

W strefie niżowej cecha ta informuje o pochodzeniu i rodzaju formy powierzchni terenu. Wyróżniono tu trzy zasadnicze typy rzeźby terenu: wysoczyzny, równiny i doliny.

Wysoczyzny. Są to formy terenu zbudowane z osadów plejstoceńskich, wznoszących się w sposób wyraźny nad obniżeniami dolinnymi, od których odgraniczone są wyraźnymi krawędziami lub stromymi stokami. Ze względu na ich genezę można mówić o wysoczyznach pochodzenia lodowcowego (glacjalnych) i rzecznolodowcowego. Wysoczyzny lodowcowe powstały w wyniku bezpośredniej akumulacji lodowcowej. Są to wysoczyzny moreny czołowej i moreny dennej lub wysoczyzny obszarów zaburzonych glacitekto-nicznie. Te ostatnie utworzone zostały w wyniku statycznego i dynamicznego nacisku lądolodu na podłoże, po którym się on przemieszczał. Do wysoczyzn rzecznolodowcowych (fluwioglacjalnych = glacifluwialnych) zalicza się obszary kemowe i sandrowe, które powstały w efekcie akumulacji materiału mineralnego przez płynące wody między bryłami rozpadającego się lądolodu lub wody wypływające na zewnątrz czoła lądolodu. W obrębie wysoczyzn wyodrębniać się mogą w sposób wyraźny pojedyncze formy innego pochodzenia. Na przykład, w obrębie wysoczyzny moreny dennej znajdować się mogą pojedyncze formy kemowe (lub ozy) czy też równiny torfowo-bagienne, a w obrębie wysoczyzn sandrowych formy wydmowe.

Równiny. Są to płaskie, zwykle poziome formy terenu, pod względem wzniesienia nad poziom morza układające się niżej od wysoczyzn. Na Niżu Polskim występują rozległe terasy jeziomolodowcowe (limnoglacjaine = glaciłimniczne), które określa się jako równiny zastoiskowe (równiny limnoglacjaine). Równiny stanowiły dna jeziorzysk znajdujących się na przedpolu lądolodu. Równiny te są niekiedy tak rozlegle, że traktuje się je jako odrębne obszary geologiczno-inżynierskie.