s gli

Grunty skaliste twarde (ST) reprezentowane są głównie przez skały magmowe i metamorficzne, które mają wytrzymałość na ściskanie > 5 MPa. Grunty skaliste miękkie (SM) złożone są głównie ze skał osadowych ora2 niektórych łupków metamorficznych. Wytrzymałość gruntu na ściskanie jest < 5 MPa.

Czynnikiem obniżającym jakość podłoża skalnego jest jego spękanie. Wyróżnia się skały Ute (ł), które nie mają otwartych szczelin; skały mało spękane (ms) mające szczeliny o szerokości mniejszej od 1 mą występują rzadziej niż co 1 m; skały średnio spękane (ss) mające szczeliny szersze od 1 mą występujące rzadziej niż co 1 m; skały bardzo spękane (bs) mające szczeliny o szerokości większej od 1 mą które występują gęściej niż co 1 m.

Oceniając wartość budowlaną gruntów skalistych, wskazane jest przeprowadzać ich badanie pod kątem odporności na procesy wietrzenia fizycznego i chemicznego. W pierwszym przypadku rozpatruje się podatność rozpadu skały pod wpływem zmiany temperatury i zamarzania w nim wody (tzw. zamrozu). W drugim przypadku ocenia się podatność skał na ługujące działanie wodnych roztworów naturalnych oraz ścieków. Rozpatruje się tu również podatność na skrasowienie.

Orientacyjne wielkości obciążeń bezpiecznych dla podłoży uformowanych z gruntów skalistych przedstawiono w tabeli 4.3.

Tabela 4.3. Orientacyjne obciążenia bezpieczne w MPa dla głównych typów podłoży zbudowanych z gruntów skalistych (wg normy PN-59/B-03020)

Skały	Nie spękane	Mało spękane	Bardzo spękane
Magmowe i metamorficzne	4,0	2,0	1,0
Piaskowce silnie spojone, wapienie skaliste	2,0	1,0	0,6
Piaskowce słabo spojone, iłołupki, marsie	1,0	0,5	0,3

4.3. Geneza i wiek gruntów nieskalistych

Podłoża budowlane uformowane z gruntów nieskałistych mineralnych i organicznych w Polsce są zasadniczo związane z erą kenozoiczną. Charakter tych gruntów na tle stratygrafii zestawiono w tab. 4.4.

4.3.1. Grunty przed czwartorzędowe

Wśród gruntów przedczwartorzędowych w Polsce występują podłoża zbudowane ze skał masywnych, czyli gruntów skalistych oraz grunty mineralne nieskałiste i organiczne. Sporadycznie w podłożu budowlanym występują morskie i jeziorzyskowe piaski i iły jurajskie. Są to grunty dobrze skonsolidowane.

Częściej spotykane są nieskałiste grunty trzeciorzędowe reprezentowane przez piaski, iły i węgiel brunatny.

Tabela 4.4. Wiek i pochodzenie gruntów nieskalistych mineralnych oraz organicznych w Polsce

Jednostki stratygraficzne (symbol i czas w latach od chwili __obecnej)_

Osady

Ważniejsze wydarzenia geologiczne

HOLOCEN (Qh) < 12tys. lat.

Grunty pochodzenia bagienno-organicznego (torfy, namufy, gytie, kreda jeziorna). Osady współczesnej akumulacji jeziornej, rzecznej, wydmowej, eolicznej.

Tworzy się obecny układ dolinny. Formuje się obecny zarys brzegów Bałtyku. Tworzą się współczesne gleby. Na środowisko intensywnie oddziałuje człowiek (antropopresja).

Zlodowacenie północnopolskie (O?⁴) 12-110 tys. lat

Na obszarze objętym lądolodem: gliny lodowcowe, piaski ze żwirami, osady zastoiskowe. Na pozostałym terenie kraju tworzą się lessy, piaski wydmowe, osady zwietrzelinowe. W dolinach osadzają się utwory piaszczysto-gliniaste.

Kilkakrotne zmiany postoju lądolodu zaznaczone w terenie bardzo wyraźnymi ciągami moren czołowych. Powstają stożki sandrowe. Maksymalny zasięg zlodowacenia przebiega wzdłuż linii Leszno - Augustów. Wody odprowadzane są ku północnemu zachodowi pradolinami przebiegającymi równolegle do czoła lądolodu. Podłoże ulega dalszym deformacjom glacitektonicznym

Interglacjał eemski

(Qp^3-4)

110- 130 tys. lat.

Piaski i gliny pochodzenia rzecznego i zboczowego.

W zagłębieniach jeziornych powstają torfy i namuły. Lokalnie występują osady pochodzenia morskiego (iły elbląskie)

Ocieplenie klimatu. Początkowo erozja, później akumulacja rzeczna. Wody pra-Baltyku zalewają obszar dolnej Wisły.

O

Zlodowacenie środkowopolskic (Qp³) 130 - 320 tys lat.

Na obszarze objętym lądolodem: gliny lodowcowe, piaski ze żwirem, osady zastoiskowe. W pozostałej części kraju formują się osady zwietrzelinowe, lessy oraz piaszczyste i gliniaste utwory dolinne.

Interglacjał mazowiecki (Qr²'³)

320 - 430 tys. lat

W dolinach piaski i gliny. Lokalnie osady zastoiskowe oraz utwory organiczne (torfy, gytie)

Zlodowacenie

południowopolskie

(Qr²)

430 - 640 tys. lat.

Gliny lodowcowe, piaski ze żwiramL Miejscami iły zastoiskowe. Utwory te na powierzchni terenu występują zasadniczo tylko na południu kraju.

Kilkakrotne nasuwanie się lądolodu na obszar Polski, poprzedzielane jest okresami ocieplenia. Lądolód dochodził do Sudetów i częściowo wchodził na strefę wyżynną Polski. Czołowo lodowcowe formy terenu zaznaczają się w morfologii południowej części Niżu Polskiego. W podłożu występują deformacje glacitektonicznc. Wody pradolinami odprowadzane były zasadniczo w kierunku zachodnim. Ocieplenie klimatu z okresowymi oziębieniami, w czasie których następowały krótkotrwałe nasunięcia lądolodu. Początkowo silna erozja rzeczna, a następnie akumulacja dolinna.

Największy zasięg lądolodu, który pokrył cały obszar Polski. Okres ten poprzedzielany byl ociepleniami klimatu. Wody odpływały siecią dolinną ku południowemu-wschodowi częściowo ku zachodowi.