55876 skanuj0007 (443)

IV. Wydalanie.

Leki i ich metabolity wydalane są głównie przez nerki. Po filtracji w kłębuszkach nerkowych leki zjonizowane zostają wydalone, a niezjonizowane ulegają reabsoipcji (wchłanianiu zwrotnemu). Interakcje w procesie wydalania z organizmu spowodowane są najczęściej zmianą pH moczu lub konkurencją o systemy przenośnikowe (probenecid zmniejsza wydalanie penicylin przez nabłonek kanalików nerkowych poprzez konkurowanie o system wydalający aniony).

•    Zwiększając jonizację leków kwaśnych (np. salicylanów) poprzez podanie środków alkalizujących mocz (wodorowęglan sodu, cytrynian sodu, mleczan sodu, dieta jarska) można zwiększyć ich wydalanie.

•    Natomiast zakwaszenie moczu (witamina C, chlorek amonowy, dieta mięsna) zwiększa reabsorpcję leków kwaśnych wskutek obniżenie ich jonizacji.

Interakcje w fazie farmakodynamicznej polegają na konkurowaniu podanych równocześnie leków o receptor. Aby substancja lecznicza spowodowała określoną zmianę i odpowiedź organizmu musi posiadać powinowactwo do receptora i aktywność wewnętrzną.

Powinowactwo decyduje o zdolności leku do tworzenia kompleksu z receptorem, natomiast aktywność wewnętrzna przyczynia się do wzbudzenia reakcji farmakodynamicznej przez kompleks lek-receptor. Stąd też wyróżniamy agonistów, wykazujących w stosunku do receptora powinowactwo i aktywność wewnętrzną oraz antagonistów, posiadających jedynie powinowactwo do receptora bez aktywności wewnętrznej.

Leki wprowadzone do organizmu mogą wykazywać w stosunku do siebie synergizm lub antagonizm.

I. Synergizm to zgodne, jednokierunkowe działanie równocześnie podanych leków, a uzyskany efekt jest wynikiem sumowania (synergizm addycyjny) lub potęgowania ich działania (synergizm hiperaddycyjny).

O synergizmie addycyjnym (sumacji) mówimy wówczas, gdy podane leki mają podobny punkt uchwytu i mechanizm działania, a ostateczny efekt farmakologiczny stanowi sumę efektów działania poszczególnych składników, np.:

*    noradrenalina i fenylefiyna (agoniści receptora ai-adrenergicznego),

*    noradrenalina i adrenalina (agoniści receptora ai- i ci2-adrenergicznego),

•    fizostygmina i neostygmina (inhibitory acetylocholinoesterazy).

Natomiast synergizm hiperaddycyjny (potencjalizacja) często występuje po równoczesnym zastosowaniu dwóch leków o różnym punkcie uchwytu, ale działających na wspólny mechanizm biochemiczny. Ponadto efekt farmakologiczny wywierany przez tak oddziałujące leki jest znacznie większy, niż wynikałoby to z sumowania działania poszczególnych substancji leczniczych, np.:

•    aminy katecholowe i teofilina (stosowane jednocześnie znacznie zwiększają stężenie 3’,5’-cAMP, co wpływa na wzrost ciśnienia);

•    glikozydy nasercowe i jony wapnia oraz glikozydy nasercowe i leki moczopędne (zwiększenie działania glikozydów);

•    aminofenazon i kofeina (wzmocnię działania przeciwbólowego aminofenazonu); -

•    blokery receptora ai-adrenergicznego i papaweryna (silniejsze działanie rozkurczające na mięśnie gładkie);

•    inhibitory ACE (inhibitory konwertazy angiotensyny) i Kalipoz (znaczne obniżenie ciśnienia);

•    aspiryna i leki przeciwzakrzepowe (obniżenie krzepliwości).

U. Antagonizm to przeciwne, różnokierunkowe działanie podanych równocześnie leków. Wyróżniamy antagonizm czynnościowy (funkcjonalny), konkurencyjny (kompetycyjny), niekonkurencyjny (niekompetycyjny) czy chemiczny.

Antagonizm czynnościowy (funkcjonalny) polega na przeciwstawnym działaniu leków o różnym punkcie uchwytu działania, ale regulujących czynność tego samego narządu, np.:

•    noradrenalina powoduje skurcz naczyń krwionośnych (pobudza receptory adrenergiczne ai i 02), a acetylocholina rozszerza naczynia (pobudza zakończenia przywspółczulne), podobnie jak nifedypina (blokuje kanały wapniowej),

•    noradrenalina zwęża naczynia krwionośne (pobudza receptory adrenergiczne ct| i ct₂), a histamina rozszerza je (pobudza receptory H| i H₂).

Antagonizm konkurencyjny (kompetycyjny) występuje wówczas, gdy leki podane równocześnie konkurują o ten sam punkt uchwytu na powierzchni receptora, np.:

•    morfina (narkotyk - agonista) i nalokson (odtrutka - antagonista) konkurują o receptor opioidowy,

12