s gli

wego spłukiwania materiału ze stoku. Są to słabo skonsolidowane i faliście laminowane grunty gliniasto-piaszczyste.

Miejscami występują też osady koluwialne, które uformowane zostały w wyniku zsuwania się po stokach całych bloków lub brył gruntu, z jakiego zbudowany jest stok. Grunty takie nawiązują swoimi cechami do materiału wyjściowego, jednak mają wewnątrz szczeliny, spękania i wolne przestrzenie (kawerny). Podłoże to pod wpływem obciążenia budowlą wykazuje duże zróżnicowanie odkształceń. Ponadto przez system spękań i szczelin przesączać się może woda opadowa powodująca lokalnie zmianę konsystencji gruntów spoistych.

Pospolitym osadem, który jest usuwany w trakcie prac budowlanych jest grunt tworzący współczesną warstwę glebową. Materiał ten powinien być przechowywany w odpowiednim miejscu i wykorzystany na potrzeby rekultywacji rolniczej.

4.4. Rodzaje gruntów nieskalistych

W niniejszym opracowaniu rodzaje gruntów nieskalistych mineralnych, organicznych i nasypowych omówiono zgodnie z tradycyjnymi klasyfikacjami prezentowanymi przez normy polskie (np. PN-86/B-02480, PN-81/B-03020), podając jednocześnie stosowane tam symbole.

4.4.1. Grunty nieskalistc mineralne

Grunty tej grupy dzielone są na kamieniste, które zawierają głównie składniki o średnicach większych od 40 mm; grunty gruboziarniste, w których dominuje materiał o średnicach 40-2 mm; oraz grunty drobnoziarniste charakteryzujące się szkieletem mineralnym o średnicach zasadniczo mniejszych od 2 mm.

Na obszarze Niżu Polskiego spotyka się głównie grunty drobnoziarniste oraz w mniejszych ilościach grunty gruboziarniste. Grunty kamieniste charakterystyczne są dla strefy wyżynnej i górskiej Polski.

Grunty gruboziarniste

Jeżeli grunty te zawierają powyżej 50% materiału o średnicy ponad 2 mm nazywane są żwirami (Ź), natomiast gdy udział tych składników jest rzędu 50-10%, a resztę stanowi piasek, grunt określany jest jako pospółka (Po). W przypadku gdy w gruntach gruboziarnistych występuje więcej niż 2% cząstek drobniejszych 0,002 mm w stosunku do masy składników o średnicach mniejszych od 2 mą mówi się odpowiednio o żwirach gliniastych (Żg) i pospółkach gliniastych (Pog).

Na Niżu Polskim grunty gruboziarniste złożone są głównie z okruchów skał krystalicznych (granitów, gnejsów, ryolitów, z domieszką łupków krystalicznych), w mniejszym udziale występują wapienie, piaskowce oraz kwarce i krzemienie. W miarę zmniejszania się średnicy frakcji wzrasta udział kwarcu, który przeważać może nad pozostałymi okruchami szkieletu gruntu gruboziarnistego. Charakter petrograficzno-mineralny gruntów gruboziarnistych nie rzutuje na właściwości budowlane podłoża.

Grunty te ze względu na uziamienie oraz wynikające z tego właściwości fizyko-mechaniczne podłoża dzieli się na grunty niespoiste (sypkie) oraz grunty spoiste.

Grunty niespoiste (sypkie). Grunty sypkie złożone są zasadniczo ze składników

0    średnicach 2,0 - 0,05 mm, które przylegają do siebie, ale nie przyciągają się wzajemnie siłami spójności (kohezji). W zależności od wielkości ziaren w gruncie wydziela się: piaski grube (Pr) charakteryzujące się głównie ziarnami o średnicach 2,0 - 0,5 mą piaski średnie (Ps) z ziarnami mieszczącymi się zasadniczo w przedziale wielkości 0,5-0,25 mm; piaski drobne (Pd), w których dominuje frakcja 0,25 - 0,05 mm, piaski pylaste (Pjt), które obok frakcji piaskowej zawierają 10 - 30% frakcji pyłowej (cząstki 0,05 - 0,002 mm).

Na Niżu Polskim czwartorzędowe grunty niespoiste mają szkielet złożony z przeszło 85% ziaren kwarcu, w udziale do 10% występują inne minerały skał krystalicznych (głównie skalenie). Zazwyczaj w ilościach mniejszych od 5% występują okruchy pochodzące z rozdrobnienia innych skał osadowych (wapienie, mułowce, piaskowce). W zależności od wieku

1    genezy piasków ich skład mineralny ulega poważnym wahaniom. I tak piaski trzeciorzędowe zawierać mogą znaczny udział łyszczyków lub glaukonitu, który nadaje piaskom zielonawy odcień (np. piaski oligoceńskie). Niekiedy piaski składają się prawie wyłącznie z kwarcu (niektóre piaski kredowe i mioceńskie). Skład mineralny piasków nie wpływa na właściwości budowlane podłoża gruntowego.

Grunty spoiste. Grunty spoiste stanowią naturalną mieszaninę frakcji piaskowej (2,0 - 0,05 mm), pyłowej (0,05 - 0,002 mm) i iłowej (< 0,002 mm), z ewentualną domieszką frakcji żwirowej i kamienistej. Poszczególne składniki w gruncie związane są ze sobą strukturalnymi siłami spójności (kohezji). W zależności od udziału frakcji iłowej (cząstek drobniejszych od 0,002 mm), zawartości frakcji piaskowej oraz cech minerałów ilastych wydzielane są grunty: mało spoiste, średnio spoiste, zwięzło spoiste i bardzo spoiste.

Grunty mało spoiste (ms) zawierają 2 - 10% frakcji iłowej: są to piaski gliniaste (Pg), pyły piaszczyste (7lp), pyły (Tl). Grunty średnio spoiste (ss) mają 10 - 20% części ilastych, wśród nich wydziela się gliny piaszczyste (Gp), gliny (G), gliny pylaste (Gx). Grunty zwięzło spoiste (zs) mają udział frakq‘i iłowej 20 - 30%, grupują się tu: gliny piaszczyste zwięzłe (Gpz), gliny zwięzłe (Gz), gliny pylaste zwięzłe (Gnz). Grunty bardzo spoiste (bs) zawierają > 30% frakcji iłowej, wydziela się tu iły piaszczyste (Ip), iły (I), iły pylaste (In). Dla gruntów średnio-, zwięzło- i bardzo spoistych przymiotnik piaszczysty dodaje się, gdy zawartość frakcji piaskowej jest > 50%, a pylasta(y), gdy zawartość frakcji pylastęj jest > 50%,

Charakter mineralny szkieletu gruntów spoistych na Niżu Polskim wyraźnie zmienia swoje cechy w zależności od wielkości i rodzaju składników. We frakcji piaskowej gruntów , spoistych charakterystyczny jest skład mineralny właściwy dla gruntów sypkich (kwarc z domieszką skaleni oraz niewielkimi udziałami okruchów wapiennych). W obrębie frakcji pyłową i iłowej obok kwarcu występuje bezpostaciowa krzemionka (opal), krystali: i bezpostaciowe składniki węglanowe (głównie węglan wapnia), tlenki i wodorotlenki oraz mieszanina minerałów ilastych. Minerały ilaste mają zazwyczaj średnice cząst: