WiŻ0 061

Naukowcy organizują podróże lotnicze do środka huraganów, by poznać ich choleryczną naturę.

S ANDRZEI HOŁDYS

CZY DA SIĘ przewidzieć siłę i kierunek huraganu? Po tym, jak trzy lata temu rozszalała Katrina obróciła w ruinę milionowy Nowy Orlean, pytanie to nabrało szczególnej wagi, podobnie jak inne: czy w przyszłości na tyle zapanujemy nad pogodą, że będziemy potrafili osłabić impet niszczycielskiego żywiołu lub też tak zmienić jego trasę, aby ograniczyć szkody? Takie próby podejmowano już w przeszłości, jednak bez powodzenia. Przyczyną był brak wiedzy. Stara zasada uczy tymczasem, że jeśli chcesz pokonać silniejszego wroga, najpierw musisz go dobrze poznać i znaleźć jego piętę achillesową.

Nawet potężne huragany powinny mieć swoje wrażliwe miejsca. Aby je odszukać, niektórzy śmiałkowie są gotowi wsiąść do samolotów i wlecieć do wnętrza tej olbrzymiej naturalnej wirówki. Dzięki takim nietypowym badaniom, które poza dużą dawką wiedzy o naturze zjawiska wymagają także sporej porcji odwagi oraz mistrzowskich umiejętności pilotażu, dowiadujemy się coraz więcej o tym, jak wirujące monstra wyglądają od środka i gdzie może się znajdować ich słaby punkt.

Cyklon puszcza oko

Naukowcy nadal analizują wyniki ostatniej takiej brawurowej eskapady, którą zorganizowano nad Zatoką Meksykańską na przełomie lata i jesieni 2005 roku. W burzliwej historii atlantyckich huraganów tropikalnych był to sezon szczególny. Aż cztery razy zanotowano wiry zaklasyfikowane do najgroźniejszej kategorii 5, co oznacza, że wiatr w nich chwilami wiał z prędkością ponad 250 km/h. Nadano im imiona: Katrina, Rita, Wilma i Emily. Dwa pierwsze huragany, najbardziej niszczycielskie z czwórki, jak się potem okazało, były obserwowane z bliska przez grupę badaczy w ramach programu RAINEX (Hurricane Rainband and Intensity Change Experiment).

60

■WIEDZA

ŻYCIE WRZESIEŃ 2008

To, że akurat te dwa żywioły stały się obiektem niecodziennych obserwacji, było przypadkową zbieżnością. Eksperyment zaplanowano znacznie wcześniej, uznając, że najlepszy moment na jego przeprowadzenie to końcówka lata i początek jesieni. Wtedy bowiem znad podzwrotnikowego Atlantyku zaczynają wędrować na zachód najsilniejsze cyklony tropikalne, które docierają w rejon Zatoki Meksykańskiej i Morza Karaibskiego, często przetaczając się nad Florydą. Sierpień, wrzesień i październik są zwykle najbardziej huraganowymi miesiącami w tej części świata.

Można rzec, że pogoda aż nazbyt gorliwie spełniła oczekiwania badaczy - najpierw pod koniec sierpnia z oceanu wyłoniła się Katrina, a trzy tygodnie później przywędrowała równie potężna Rita. Duet ten zabił ponad 2 tys. osób i spowodował straty oszacowane na 90 mld dolarów. Zarazem jednak dostarczył naukowcom cennego materiału obserwacyjnego. Mieli oni do dyspozycji trzy samoloty badawcze P-3 z aparaturą pomiarową na pokładzie. Dwa z nich wykonywały loty wokół huraganu lub też w sprzyjających momentach przecinały go wzdłuż linii prostych, natomiast trzeci wlatywał w jego środek, zbliżając się od zewnątrz do najbardziej niebezpiecznej strefy - wału wysokich na kilkanaście kilometrów i sięgających stratosfery chmur burzowych, które otaczają oko cyklonu. Podczas gdy w samym oku wiatry są słabe, chmury wokół niego, nazywane przez badaczy ścianą oka, wirują z zawrotnymi prędkościami dochodzącymi w największych huraganach do 300 km na godzinę.

Zadaniem pilota było takie sterowanie maszyną, aby w pewnym sensie stała się ona częścią huraganu. Krążyła więc, jak cały wir, przeciwnie do ruchu wskazówek zegara wokół centrum. Znajdująca się w środku samolotu silna ekipa, którą kierował prof. Robert Houze Jr z Uni-versity of Washington w Seattle, miała co oglądać. Z ich lewej strony wznosiła się groźna ściana chmur otaczających oko cyklonu, a z prawej pędziły równie ponuro wyglądające chmury należące do jednego z ramion huraganu, gdzie wiatry, burze i ulewy są niewiele słabsze niż w centrum. Pośrodku było zadziwiająco spokojnie, lecz jeden fałszywy manewr mógł sprawić, że samolot zostałby porwany przez karuzelę chmur w ścianie oka. Wtedy zrobiłoby się naprawdę niebezpiecznie.

Choleryczny żywioł

Na szczęście naukowcy nie mieli zbyt wiele czasu zarówno na przyglądanie się potężnym chmurom, jak i rozważanie konsekwencji ewentualnego błędu pilota. Musieli się skupić na zbieraniu danych. Mierzono temperaturę, wilgotność, ciśnienie powietrza, siłę i kierunek wiatru na różnych wysokościach. Szczególnie cenne - i zaskakujące - okazały się pomiary zebrane przez radar doplerow-ski ELDORA mierzący intensywność deszczu w huraganowych chmurach z rozdzielczością 350 m.

To dzięki temu niezwykle dokładnemu urządzeniu Houze i jego towarzysze pierwsi zaobserwowali ciekawe zjawisko. Niespodziewanie ściana oka rozszalałego cyklonu (była to Rita) zaczęła się kurczyć, po czym w ciągu kilkunastu godzin znikła. Wiatry i deszcze wówczas osłabły.

Ale na krótko. W czasie, kiedy jeden wał huraganowych chmur topniał, na zewnątrz niego rozrastał się już kolejny, £

WRZESIEŃ 2008 Wl

EDZA I ŻYCIE"

61